Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, trong khi Công ty TNHH Đại Phú Thịnh phải cạnh tranh gay gắt và đưa ra mức giá giảm sâu tới hơn 20% để thắng thầu tại Tây Ninh vào ngày 18/10/2025, thì trước đó vài ngày, tại Đồng Tháp, kịch bản đấu thầu lại diễn ra theo một chiều hướng hoàn toàn khác. Tại gói thầu trị giá gần 8 tỷ đồng do Công ty Cổ phần Cấp nước và Môi trường Đô thị Đồng Tháp làm chủ đầu tư, nhà thầu này đã trúng thầu trong tình trạng không có bất kỳ đối thủ cạnh tranh nào.

Tình trạng chỉ có một nhà thầu tham dự và trúng thầu luôn là một dấu hiệu đáng chú ý trong hoạt động đấu thầu công, đặt ra những câu hỏi về tính cạnh tranh, công bằng và hiệu quả kinh tế của gói thầu.

Kịch bản "vắng lặng" tại gói thầu gần 8 tỷ đồng

Cụ thể, "Gói thầu số 06: Thi công xây dựng, cung cấp lắp đặt thiết bị" thuộc Dự án Cải tạo, nâng công suất nhà máy nước mặt thị trấn Thanh Bình có giá gói thầu được phê duyệt là 8.541.150.000 đồng. Đây là một gói thầu xây lắp kết hợp cung cấp thiết bị (PC), sử dụng hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng theo phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ.

Thông báo mời thầu (Mã TBMT: IB2500358471) đã được đăng tải công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia theo đúng quy định. Tuy nhiên, theo tài liệu thu thập được (Biên bản mở thầu số 70), tại thời điểm đóng thầu và mở thầu (hoàn thành mở thầu ngày 09/09/2025), chỉ có duy nhất Công ty TNHH Đại Phú Thịnh nộp Hồ sơ dự thầu (E-HSDT).

Trong tình thế không có sự cạnh tranh về kỹ thuật và giá cả, Công ty TNHH Đại Phú Thịnh đã được đánh giá đáp ứng yêu cầu và trúng thầu. Ngày 09/10/2025, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Cấp nước và Môi trường Đô thị Đồng Tháp đã ký Quyết định số 898/QĐ-CN&MTĐT phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu.

Giá trúng thầu là 7.823.420.211 đồng. Mức giảm giá so với giá gói thầu là 717.729.789 đồng, tương đương tỷ lệ tiết kiệm khoảng 8,4%.

Mặc dù tỷ lệ tiết kiệm 8,4% là một con số khả quan, nhưng điều đáng bàn là sự vắng bóng hoàn toàn của các nhà thầu khác tại một gói thầu có quy mô không quá lớn (dưới 10 tỷ đồng) và yêu cầu kỹ thuật không quá phức tạp trong lĩnh vực xây lắp ngành nước.

Dấu hỏi về tính cạnh tranh và vai trò của E-HSMT

Mục tiêu hàng đầu của đấu thầu rộng rãi là tạo ra sự cạnh tranh bình đẳng giữa các nhà thầu có đủ năng lực, từ đó giúp chủ đầu tư lựa chọn được nhà thầu tốt nhất với chi phí hợp lý nhất. Khi chỉ có một nhà thầu tham dự, mục tiêu này rõ ràng không đạt được một cách trọn vẹn.

Chủ đầu tư mất đi cơ hội so sánh, đối chiếu các đề xuất khác nhau và tiềm năng đạt được mức giá cạnh tranh hơn nữa. Câu hỏi đặt ra là: Vì sao gói thầu này lại kém hấp dẫn đối với các nhà thầu khác trên thị trường?

Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến tình trạng này. Về mặt khách quan, có thể do yếu tố thị trường hoặc thời điểm mời thầu không thuận lợi. Tuy nhiên, một nguyên nhân chủ quan thường được đề cập trong các trường hợp tương tự là các yếu tố liên quan đến quá trình xây dựng Hồ sơ mời thầu (E-HSMT).

Liệu E-HSMT của gói thầu này có đưa ra các tiêu chí quá khắt khe, mang tính "định hướng" hoặc cài cắm các điều khoản gây khó khăn cho các nhà thầu không quen thuộc với địa bàn hay chủ đầu tư hay không? Việc rà soát lại E-HSMT của Gói thầu số 06 này là cần thiết để xác định xem liệu có tồn tại các yếu tố hạn chế cạnh tranh hay không.

Góc nhìn pháp lý về tình huống "một mình một chợ"

Trao đổi về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Văn Lập (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết: "Tinh thần xuyên suốt của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15, là luôn khuyến khích và tăng cường tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Mọi hành vi cố ý hạn chế sự tham gia của nhà thầu đều bị nghiêm cấm theo quy định tại Điều 16 của Luật này."

Tuy nhiên, Luật sư Lập cũng chỉ rõ: "Pháp luật hiện hành vẫn lường trước và cho phép xử lý tình huống khi tại thời điểm đóng thầu chỉ có 1 nhà thầu tham dự. Cụ thể, theo quy định tại Điều 82 Nghị định 214/2025/NĐ-CP, trường hợp này vẫn được phép tiếp tục quá trình mở thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu của nhà thầu duy nhất đó. Nếu nhà thầu đáp ứng các yêu cầu của E-HSMT thì vẫn được xem xét đề nghị trúng thầu."

Vấn đề cốt lõi, theo Luật sư Nguyễn Văn Lập, nằm ở trách nhiệm của Chủ đầu tư và Bên mời thầu: "Quan trọng nhất là phải đảm bảo rằng E-HSMT được xây dựng một cách khách quan, không cài cắm các tiêu chí nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một nhóm nhà thầu cụ thể, tạo sân chơi bình đẳng cho tất cả các bên quan tâm. Nếu quá trình mời thầu minh bạch, công khai mà vẫn chỉ có một nhà thầu tham gia do các yếu tố thị trường, thì việc phê duyệt kết quả là phù hợp quy định. Ngược lại, nếu có dấu hiệu thông đồng hoặc hạn chế cạnh tranh, các cơ quan chức năng cần vào cuộc làm rõ."

Đối với trường hợp Gói thầu số 06 tại Đồng Tháp, việc Công ty TNHH Đại Phú Thịnh trúng thầu trong thế độc diễn cần được Công ty Cổ phần Cấp nước và Môi trường Đô thị Đồng Tháp giải trình rõ ràng về quá trình xây dựng E-HSMT và lý do dẫn đến tình trạng thiếu cạnh tranh, đảm bảo trách nhiệm giải trình trong quản lý đầu tư công.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 4:] Hồ sơ năng lực 2025, dấu ấn tại dự án trăm tỷ và quan hệ với Chủ đầu tư