Thị trường mua sắm công cuối năm 2025 chứng kiến sự quan tâm lớn đối với các gói thầu sửa chữa lớn (SCL) trong ngành năng lượng. Tâm điểm là Gói thầu số 03: Mua sắm, lắp đặt thay thế Hệ thống điều tốc tổ máy H1 – Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ do Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ làm Chủ đầu tư. Gói thầu có giá trị dự toán 12.333.753.135 đồng (Mười hai tỷ, ba trăm ba mươi ba triệu, bảy trăm năm mươi ba nghìn, một trăm ba mươi lăm đồng) này đã thu hút hai nhà thầu tham gia, nhưng cũng đi kèm với những kiến nghị làm rõ E-HSMT (Hồ sơ mời thầu qua mạng) đầy tính chuyên môn.

Động thái triển khai gói thầu

Theo hồ sơ, gói thầu này nằm trong Kế hoạch lựa chọn nhà thầu đợt 01 năm 2026 phục vụ công tác SCL năm 2026 của Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ. Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ đã ký Quyết định số 2135/QĐ-SBH ngày 18 tháng 8 năm 2025 để phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu.

Việc triển khai cụ thể được tiếp nối bằng Quyết định số 2534/QĐ-SBH ngày 15 tháng 10 năm 2025 , trong đó Tổng Giám đốc Công ty đã phê duyệt E-HSMT Gói thầu số 03. Sau khi phê duyệt, E-HSMT đã được đăng tải trên Hệ thống mạng đấu thầu Quốc gia theo Thông báo mời thầu (TBMT) số IB2500410586-00 ngày 16/10/2025.

Thời điểm đóng/mở thầu diễn ra vào ngày 05/11/2025. Biên bản mở thầu cho thấy, gói thầu Hàng hóa này đã thu hút 2 nhà thầu nộp hồ sơ. Cả hai nhà thầu đều chào giá dự thầu sau giảm giá sát với giá gói thầu: Công ty CP công nghệ và giải pháp S5T Việt Nam dự thầu với giá 11.661.900.000 đồng và Công ty CP giải pháp công nghệ và năng lượng Kiên Phát dự thầu với giá 12.081.375.000 đồng.

Nghi vấn về "danh tính" thiết bị

Trước thời điểm mở thầu, Chủ đầu tư đã nhận được đề nghị làm rõ E-HSMT theo mã yêu cầu CID2500020042 ngày 23/10/2025. Nội dung kiến nghị tập trung vào các yêu cầu kỹ thuật chi tiết của thiết bị trong E-HSMT.

Một nhà thầu đã chỉ ra rằng, tại Mục II.3, điểm b) – Thông số, đặc tính kỹ thuật của thiết bị, E-HSMT đã liệt kê chi tiết các thiết bị chính của tủ điều tốc điện (Bộ điều khiển trung tâm, Module AI, Module DO, Module DI,...) và ghi rõ mã hiệu, chủng loại thuộc hãng GE Vernova.

Nhà thầu kiến nghị dẫn chứng, tại Gói thầu số 6: "Mua sắm, lắp đặt thay thế Hệ thống điều tốc Tổ máy H2 – Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ" năm 2022, nhà thầu trúng thầu đã cung cấp thiết bị của hãng Nexus Controls, và hệ thống này đã được nghiệm thu vận hành thành công năm 2023. Đáng chú ý, GE Vernova đã mua lại Nexus Controls vào tháng 4 năm 2023, dẫn đến sự kế thừa và thay đổi tên thương mại giữa hai thương hiệu này.

Vấn đề đặt ra là, việc nêu đích danh mã hiệu và thông số kỹ thuật cụ thể của hãng GE Vernova, dù có cụm "hoặc tương đương", có thể gây hiểu nhầm hoặc tạo lợi thế cho một nhà thầu đã từng cung cấp thiết bị trước đó, từ đó ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của gói thầu. Nhà thầu kiến nghị đã dẫn chiếu Khoản 6 Điều 16 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và Khoản 2 Điều 48 của Luật này về các hành vi bị cấm và nguyên tắc không đặt điều kiện hạn chế sự tham gia của nhà thầu.

Yêu cầu về năm sản xuất: Từ 2023 hay 2025?

Một điểm kiến nghị khác liên quan đến yêu cầu về năm sản xuất hàng hóa. E-HSMT quy định: “Nhà thầu cam kết trong E-HSDT hàng hóa nhà thầu chào được sản xuất từ năm 2023 trở lại đây, mới 100%, chưa qua sử dụng... Nếu hàng hóa sản xuất trước năm 2023 thì nhà thầu đề xuất và đính kèm tài liệu chứng minh năm ngừng sản xuất để xem xét và chấp nhận”.

Nhà thầu đặt câu hỏi: Gói thầu được phát hành vào Quý IV năm 2025, kế hoạch thi công thực tế vào 2026, tại sao lại dẫn chiếu về năm 2023, liệu rằng có một sự ngầm chỉ định hãng sản xuất nào không? Kiến nghị đề xuất điều chỉnh năm sản xuất thành "từ năm 2025 trở lại đây" để đảm bảo tính phù hợp và cạnh tranh.

Quyết định của Chủ đầu tư và nhận định chuyên gia

Trước những kiến nghị này, Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ đã ký Văn bản số 2614/SBH-KHVT ngày 30 tháng 10 năm 2025 để phúc đáp. Văn bản được ký bởi Phó Tổng Giám đốc Châu Đình Quốc, thừa lệnh Tổng Giám đốc.

Về mã hiệu thiết bị

Chủ đầu tư khẳng định E-HSMT đã nêu rõ cụm từ "hoặc tương đương" kèm theo mã hiệu minh họa của hãng GE Vernova. Việc nêu nhãn hiệu, mã hiệu chỉ nhằm mô tả đặc tính kỹ thuật, công nghệ, tính năng, tiêu chuẩn chất lượng và không nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu khác.

Chủ đầu tư cho rằng nội dung này phù hợp quy định tại điểm c Khoản 9 Điều 26 Nghị định 214/2025/NĐ-CP ngày 04/8/2025. Do đó, Chủ đầu tư không điều chỉnh nội dung này và Nhà thầu được quyền đề xuất hàng hóa tương đương, kèm tài liệu kỹ thuật chứng minh tính tương đương hoặc tốt hơn.

Luật sư Nguyễn Quốc Vũ (Đoàn Luật sư TP.HCM) chia sẻ, theo tinh thần của Luật Đấu thầu số 90/2025/QH15 và các văn bản hướng dẫn, việc nêu nhãn hiệu hoặc xuất xứ cụ thể trong hồ sơ mời thầu là bị cấm, trừ trường hợp không thể mô tả chi tiết bằng thông số kỹ thuật hoặc hàng hóa mang tính đặc thù cần bảo đảm tính tương thích. Tuy nhiên, việc đi kèm cụm từ "hoặc tương đương" là cách mà các Chủ đầu tư thường vận dụng để đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật nhưng vẫn tuân thủ quy định pháp luật. Vấn đề nằm ở việc định nghĩa và đánh giá "tương đương" có thực sự công bằng hay không.

Về năm sản xuất hàng hóa

Về kiến nghị điều chỉnh năm sản xuất từ 2023 lên 2025, Chủ đầu tư cũng không điều chỉnh. Công ty Cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ cho rằng quy định yêu cầu hàng hóa sản xuất từ năm 2023 trở lại đây là rất rộng rãi, không hạn chế cạnh tranh vì vẫn cho phép xem xét hàng hóa trước năm 2023 nếu có chứng minh hợp lệ, phù hợp với Điều 44 Luật Đấu thầu 2023 về nguyên tắc không đặt điều kiện hạn chế cạnh tranh.

Chuyên gia đấu thầu Nguyễn Thị Hương (TP HCM) nhận định: “Quy định về năm sản xuất hàng hóa là một tiêu chí quan trọng để đảm bảo công nghệ, chất lượng và tuổi thọ còn lại của sản phẩm. Tuy nhiên, việc đưa ra một mốc thời gian cụ thể, như năm 2023 trong khi gói thầu thực hiện năm 2026, cần được Chủ đầu tư giải thích rõ ràng hơn về căn cứ kỹ thuật. Sự chênh lệch giữa mốc thời gian này với thời điểm mời thầu luôn tạo ra sự băn khoăn về tính khách quan, mặc dù Chủ đầu tư đã lập luận rằng việc cho phép xem xét các hàng hóa sản xuất trước 2023 có chứng minh hợp lệ là thể hiện sự rộng rãi.”

Diễn biến tiếp theo của gói thầu này, đặc biệt là quá trình đánh giá E-HSDT và công bố kết quả lựa chọn nhà thầu, sẽ là câu trả lời cuối cùng cho những nghi vấn về tính cạnh tranh và minh bạch trong gói thầu trị giá hơn 12 tỷ đồng của Thủy điện Sông Ba Hạ.

Năng lực nhà thầu

Công ty CP công nghệ và giải pháp S5T Việt Nam có địa chỉ tại phường Thanh Xuân, Hà Nội. Thành lập năm 2008 do Lê Thanh Trình làm đại diện pháp luật. Từ tháng 8/2012 được phê duyệt trên hệ thống mạng đấu thầu, đến nay đã tham gia và trúng 243/635 gói thầu, trượt 334 gói, 33 gói chưa có kết quả, 25 gói đã bị hủy. Tổng giá trị trúng thầu bao gồm cả liên danh hơn 1.449,043 tỷ đồng trong đó với vai trò độc lập hơn 1.065,750 tỷ đồng, còn lại là liên danh. Nhà thầu là khách hàng của một số bên mời thầu như Công ty Nhiệt điện Duyên Hải Chi nhánh Tổng Công ty Phát điện 1; Công ty Thuỷ điện Ialy... Riêng tại Công ty CP thủy điện Sông Ba Hạ, nhà thầu đã tham gia và trúng 18/29 gói, trượt 9 gói, 2 gói đang chờ kết quả. Tổng giá trị trúng thầu đã được ghi nhận hơn 127,185 tỷ đồng.

Riêng năm 2025 (tính từ tháng 5 đến 6/11/2025) nhà thầu đã được ghi nhận trúng 3 gói như: Gói thầu 32: Mua sắm, lắp đặt Hệ thống giám sát chạm đất nguồn một chiều DC - Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ trị giá hơn 3,086 tỷ đồng; Gói thầu số 34: Mua sắm Module khuếch đại PL10 hệ thống điều tốc, Bộ điều khiển A20 hệ thống kích từ Tổ máy H1 năm 2025 - Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ trị giá hơn 938,088 triệu đồng; Gói thầu số 44: Thử nghiệm sau khi đại tu tổ máy H2 theo Thông tư 05/2025/TT-BCT trị giá 955,8 triệu đồng...

Công ty CP giải pháp công nghệ và năng lượng Kiên Phát có địa chỉ tại phường Bạch Mai, Hà Nội; thành lập tháng 8/2011 do ông Nguyễn Văn Kiên làm đại diện pháp luật. Từ tháng 5/2016 đến nay (28/11/2025) nhà thầu đã tham gia và trúng 126/296 gói thầu, trượt 152 gói, 10 gói chưa có kết quả, 8 gói bị hủy. Tổng giá trị trúng thầu bao gồm cả liên danh khoảng hơn 547,944 tỷ đồng, trong đó với vai trò độc lập hơn 254,758 tỷ đồng, với vai trò liên danh hơn 293,185 tỷ đồng (Giá trị trúng thầu của tất cả thành viên liên danh). Nhà thầu là khách hàng của một số bên mời thầu như: Công ty Thủy điện An Khê - Ka Nak; Trung tâm Dịch vụ sửa chữa EVN - Chi nhánh Tập đoàn Điện lực Việt Nam; Công ty Thủy điện Huội Quảng - Bản Chát - Chi nhánh Tập đoàn Điện lực Việt Nam