Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống cho thấy, một trong những yếu tố cốt lõi để đảm bảo hiệu quả đầu tư công là tính cạnh tranh thực sự trong quá trình lựa chọn nhà thầu. Tuy nhiên, khi phân tích hồ sơ của Công ty TNHH Hỗ trợ Phát triển Giáo dục Cửu Long trong năm 2025, một nghịch lý lớn đã xuất hiện, đặt ra câu hỏi nghiêm túc về tính công bằng và minh bạch tại một số gói thầu.

Nghịch lý năng lực: Thua ngay từ "vòng gửi xe"

Trong khi Giáo dục Cửu Long thể hiện năng lực hồ sơ xuất sắc để trúng các gói thầu hàng chục tỷ đồng tại Cầu Ngang (tháng 8), Trà Cú và Châu Thành (tháng 10), thì tại một số địa bàn khác, nhà thầu này lại thể hiện một bộ mặt hoàn toàn trái ngược, bị loại vì những lỗi hết sức cơ bản.

Cụ thể, tại Gói thầu số 07 trên địa bàn Tiểu Cần (Tiểu Cần 01). Theo hồ sơ liên quan đến Quyết định phê duyệt KQLCNT số 998/QĐ-SGDĐT ngày 03/09/2025 của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Long, Công ty Giáo dục Cửu Long (tham gia độc lập) đã bị loại. Lý do được nêu trong Báo cáo đánh giá E-HSDT là: "E-HSDT không đáp ứng yêu cầu về tính hợp lệ".

Tương tự, tại Gói thầu số 07 (Sở GDĐT 01), theo hồ sơ liên quan đến Quyết định số 1000/QĐ-SGDĐT cùng ngày, liên danh có sự tham gia của Giáo dục Cửu Long cũng bị loại với cùng lý do "không đáp ứng yêu cầu về tính hợp lệ".

Lỗi về "tính hợp lệ" thường là những lỗi sơ đẳng nhất (như thiếu bảo đảm dự thầu hợp lệ, sai mẫu đơn...). Việc một nhà thầu có kinh nghiệm tham gia 112 gói thầu lại mắc phải những lỗi này tại các gói thầu quan trọng là điều khó lý giải.

Liên tiếp "ngã ngựa" ở vòng kỹ thuật

Không chỉ dừng lại ở vòng tính hợp lệ, Giáo dục Cửu Long còn ghi nhận việc bị loại ở vòng đánh giá kỹ thuật tại các gói thầu trong lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của mình.

Theo hồ sơ được cung cấp, tại Gói thầu số 03 Cầu Kè (liên quan đến Quyết định số 966/QĐ-BQL ngày 11/11/2025), liên danh của Giáo dục Cửu Long bị loại vì "Không đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật".

Tại Gói thầu số 03 Duyên Hải (liên quan đến Quyết định số 904/QĐ-BQL ngày 04/11/2025), Giáo dục Cửu Long tham gia độc lập và cũng bị loại với lý do tương tự.

Sự không nhất quán này tạo nên một nghịch lý lớn: Tại sao cùng một nhà thầu, cùng tham gia các gói thầu mua sắm thiết bị giáo dục tương tự nhau trong cùng một khoảng thời gian, lại có sự thể hiện năng lực hồ sơ khác biệt đến vậy?

Dấu hiệu của hạn chế cạnh tranh?

Hiện tượng một nhà thầu mạnh bất ngờ "trượt vỏ chuối" vì những lỗi sơ đẳng để nhường đường cho nhà thầu khác trúng thầu là một dấu hiệu điển hình thường được nhắc đến trong các cuộc đấu thầu có sự sắp xếp, hay còn gọi là hiện tượng "quân xanh, quân đỏ".

Phân tích về hiện tượng này dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Lập (Đoàn Luật sư TP HCM) cho biết: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định rất rõ các hành vi bị cấm trong đấu thầu tại Điều 16. Trong đó, hành vi thông thầu bao gồm việc thỏa thuận để một hoặc nhiều bên chuẩn bị hồ sơ dự thầu cho các bên còn lại để một bên thắng thầu; hoặc các thỏa thuận khác nhằm làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu."

Luật sư Lập phân tích thêm: "Việc một nhà thầu có đủ năng lực và kinh nghiệm để trúng các gói thầu phức tạp, nhưng lại mắc các lỗi cơ bản về tính hợp lệ hoặc cố tình chào thiết bị không đạt yêu cầu kỹ thuật ở các gói thầu tương đương, là một trong những dấu hiệu điển hình cần được xem xét về hành vi thông thầu (vai trò 'quân xanh'). Mục đích của việc này là tạo ra một cuộc thầu có vẻ ngoài cạnh tranh, đủ số lượng nhà thầu tham gia theo quy định, nhưng thực chất kết quả đã được định sẵn."

Nếu những nghi vấn này là có cơ sở, nó sẽ bóp méo thị trường đấu thầu, làm giảm tính cạnh tranh thực sự. Hậu quả là ngân sách nhà nước không được sử dụng hiệu quả, và các nhà thầu chân chính mất đi cơ hội kinh doanh công bằng.

"Khi có dấu hiệu bất thường, các cơ quan chức năng có thẩm quyền cần tiến hành rà soát, kiểm tra quá trình tổ chức lựa chọn nhà thầu để xác định xem liệu có sự dàn xếp hay thỏa thuận ngầm nào hay không," Luật sư Lập kiến nghị.

Những dấu hiệu bất thường trong việc trúng - trượt đan xen có quy luật của Giáo dục Cửu Long tại Vĩnh Long đang đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý và giám sát hoạt động đấu thầu tại địa phương, đòi hỏi sự vào cuộc làm rõ để đảm bảo tính minh bạch và thượng tôn pháp luật.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 5:] Minh bạch đấu thầu thiết bị giáo dục: Bài học từ hiện tượng Giáo dục Cửu Long