Ngày 13/9, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Hưng Yên phát hiện và điều tra hành vi sản xuất, buôn bán dầu thực vật giả, kém chất lượng mang nhãn hiệu GoldWin Cooking Oil do Công ty TNHH GoldWin Việt Nam sản xuất tại Khu công nghiệp Thanh Oai (Hà Nội).

Kết quả điều tra bước đầu, các sản phẩm dầu ăn này không đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm, nhưng đã được phân phối rộng rãi ra thị trường.

Để bảo đảm an toàn sức khoẻ người tiêu dùng, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Hưng Yên ra thông báo tới Chi cục vệ sinh an toàn thực phẩm, Chi cục quản lý thị trường các tỉnh, thành phố trên cả nước và khuyến cáo, đối với người dân không mua, không sử dụng các sản phẩm dầu ăn mang nhãn hiệu GoldWin Cooking Oil.

Vậy dầu ăn giả, dầu ăn kém chất lượng gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng ra sao.

Tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư, tim mạch

Theo BS Đoàn Thu Hồng, Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, dầu ăn cho người được tinh chế qua các bước khử tạp chất, khử mùi và khử màu, đảm bảo loại bỏ axit béo tự do, peroxide và kim loại nặng. Dầu ăn giả, kém chất lượng thường chỉ ép thô, chứa hàm lượng peroxide, kim loại nặng, tạp chất, hoá chất, chất phụ gia cao hơn và không đảm bảo vệ sinh.

Việc sử dụng dầu ăn giả, dầu ăn kém chất lượng thể dẫn đến một số tác hại cho sức khỏe con người, cụ thể:

Hàm lượng peroxide cao: Hình thành các gốc tự do làm tăng stress oxy hoá cho cơ thể, tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư, tim mạch, viêm mạn tính, tổn thương gan và thận,...

Các kim loại nặng trong dầu chăn nuôi như chì, cadium,... gây độc cho cơ thể, đặc biệt là gan, thận.

Các hoá chất, phụ gia, nấm mốc, vi khuẩn,... không được phép có trong dầu ăn cho người có thể gây rối loạn tiêu hoá, ngộ độc, giảm hấp thu chất dinh dưỡng, suy yếu đường ruột và ảnh hưởng đến sức khoẻ.

Oxy hóa: Trong quá trình chế biến nếu đun đi đun lại nhiều lần có thể khiến dầu bị oxy hoá và sinh ra các chất độc hại như peroxide, chất béo chuyển hoá, gốc tự do,... làm tăng nguy cơ ung thư, bệnh tim mạch, bệnh mạn tính...

Nói về "dầu bẩn" trong chế biến thực phẩm, TS.BS Trương Hồng Sơn – Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam phân tích, chưa nói tới dầu bẩn tái chế từ nguồn nước thải, dầu ăn giả, dầu ăn không đảm bảo chất lượng, chỉ nói tới việc tái sử dụng lại dầu mỡ đã qua chế biến đã là rất độc hại cho sức khỏe bởi dầu tái chế chứa các phân tử độc.

Các phân tử độc hại này đi vào cơ thể gây nên biến đổi gen, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư, béo phì, tim mạch... Vì vậy, với gia đình cũng hạn chế không nên dùng đi dùng lại dầu ăn nhiều lần.

BSCKI Bùi Hoàng Bích Uyên, Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á (TP HCM) cho biết, việc sử dụng dầu ăn giả, dầu ăn không đảm bảo chất lượng để chế biến thực phẩm cho người là hành vi cực kỳ nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, bao gồm:

Gây ra các bệnh mạn tính và ung thư: Việc tiếp xúc lâu dài với các chất độc hại trong dầu ăn chăn nuôi có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng.

"Nếu dầu ăn trên được ép từ các loại hạt không sạch, hạt mốc có thể có các chất độc hại cho cơ thể con người. Bởi aflatoxin là chất gây ung thư mạnh, đặc biệt là ung thư gan", BSCKI Hoàng Bích Uyên cho hay.

Các hợp chất độc hại như aflatoxin, acrylamide và polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) có thể hình thành trong dầu kém chất lượng hoặc dầu đã qua tái sử dụng nhiều lần, có khả năng gây đột biến tế bào, tăng nguy cơ ung thư (như ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt).

Suy gan, thận: Một số tạp chất có thể tồn tại trong các loại dầu ăn chăn nuôi bao gồm kim loại nặng, các chất oxy hóa độc hại sinh ra do nhiệt như acrolein, aldehyde. Các kim loại nặng như chì, cadimi, thủy ngân có thể tích lũy trong cơ thể, gây tổn thương nhiều cơ quan như thận, gan, hệ thần kinh và xương.

Bệnh tim mạch, đột quỵ: Dầu kém chất lượng có thể chứa nhiều chất béo xấu và các hợp chất oxy hóa, làm tăng mức cholesterol xấu (LDL) và giảm mức cholesterol tốt (HDL), gây nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch, cao huyết áp và đột quỵ.

Rối loạn chuyển hóa: Thí nghiệm cho thấy chuột ăn dầu cọ đã chiên nhiều lần có mức men gan tăng cao, dấu hiệu của tổn thương gan. Những con chuột này cũng xuất hiện tình trạng kháng insulin, cho thấy dầu chiên lại có thể góp phần gây tiểu đường loại 2. Mặc dù đây là nghiên cứu về dầu chiên lại nhiều lần, nhưng dầu ăn giả, dầu ăn chất lượng kém tương tự.

Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và miễn dịch: Các chất cặn bã và tạp chất trong dầu có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày và ruột, dẫn đến viêm dạ dày, viêm ruột, khó tiêu. Ngoài ra, việc sử dụng dầu ăn kém chất lượng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng và các bệnh mạn tính hơn.

Cách phân biệt dầu ăn thật và dầu ăn giả

Trên thực tế, việc phân biệt dầu ăn thật, giả bằng mắt thường hoặc dựa vào bao bì rất khó do công nghệ làm giả ngày càng tinh vi. Tuy nhiên, người tiêu dùng có thể nhận biết qua một số đặc điểm sau:

Màu sắc vàng nâu, vàng sậm: Dầu ăn thật thường có màu tươi sáng. Dầu hạt cải màu vàng thoáng chút xanh lục còn dầu hạt lạc có chút sắc cam hoặc vàng cam. Trong khi đó, dầu ăn giả thường màu sậm, không sáng, hơi xỉn màu.

Mùi: Dầu ăn chuẩn không có mùi lạ, không ôi, không hôi và giữ được hương thơm đặc trưng của lạc, vừng hoặc các loại nguyên liệu tự nhiên. Còn dầu ăn giả thường có mùi hôi, khê, khét hoặc ôi thiu, khó chịu do chứa quá nhiều tạp chất, không được tinh lọc kỹ.

Vị: Dầu ăn thật có độ béo ngấy, thơm đặc trưng. Dầu ăn chiết xuất đặc biệt như dầu hạt lạc, dầu hạt cải,… sẽ thấy mùi vị riêng của từng loại. Khi nếm không có vị chua hay đắng chát. Ngược lại, dầu ăn giả không có vị béo ngậy và thơm như dầu ăn thật. Khi nếm thử có thể thấy các mùi vị lạ do dầu được pha tạp chất hoặc hóa chất.

Lắng cặn: Dầu ăn thật có độ trong suốt cao, không có dấu hiệu đông đặc. Khi lắc chai dầu, cảm giác dầu chảy trơn tru và dễ dàng. Trong khi đó, dầu ăn giả có nhiều tạp chất, các chất hóa học khác nhau nên dưới đáy chai thường bị lắng cặn, đông đặc, càng xuống dưới càng đặc. Khi lắc nhẹ sẽ thấy dầu chảy sệt sệt, không trơn tru.

Ngoài ra, người tiêu dùng có thể phân biệt dầu ăn thật - giả bằng cách đun nóng dầu ăn lên tới nhiệt độ 150 độ C và để nguội. Nếu dầu có lắng cặn là dầu đã bị pha tạp chất. Dầu càng nhiều lắng đọng, chứng tỏ càng nhiều tạp chất.