Một vụ mất tích tập thể bí ẩn khiến giới khoa học "vắt óc" đi tìm lời giải là sự việc xảy đến với Quân đoàn 9 Tây Ban Nha (Legio IX Hispana). Được thành lập vào khoảng năm 65 trước Công nguyên, quân đoàn La Mã gồm hơn 4.000 binh sĩ thiện chiến, dũng mãnh.
Quân đoàn 9 Tây Ban Nha đã chinh chiến nhiều nơi và giành được không ít thắng lợi trong các cuộc chinh phạt ở châu Phi, Tây Ban Nha, Đức, Anh...
Ghi chép cuối cùng về Quân đoàn 9 Tây Ban Nha là vào năm 109 sau Công nguyên. Vào thời điểm đó, quân đoàn La Mã đóng quân ở biên giới phía bắc nước Anh để chống lại các bộ lạc ở vùng đất ngày nay là Scotland.
Sau đó, Quân đoàn 9 Tây Ban Nha biến mất bí ẩn khỏi lịch sử. Đến nay, không ai biết điều gì đã xảy đến với quân đoàn La Mã này.
Trước sự biến mất của Quân đoàn 9 Tây Ban Nha, một số giả thuyết đã được đưa ra. Trong số này, một số sử gia tin rằng, lý do khiến quân đoàn La Mã này "bốc hơi" khỏi lịch sử sau năm 109 là vì toàn quân bị kẻ địch tiêu diệt vào năm 117.
Sau đó, thi thể những binh sĩ chết trận của Quân đoàn 9 Tây Ban Nha được chôn trong ngôi mộ tập thể.
Do chôn cất ở vùng đất xa xôi hẻo lánh nên đến nay hài cốt của binh sĩ thuộc quân đoàn La Mã này vẫn chưa được tìm thấy.
Một giả thuyết khác cho rằng, Quân đoàn 9 Tây Ban Nha bị "xóa sổ" khi trên đường hành quân gặp phải thảm kịch kinh hoàng nào đó như dịch bệnh nguy hiểm khiến tất cả thiệt mạng.
Dù các giả thuyết có vẻ hợp lý nhưng do không tìm được bất cứ bằng chứng khoa học nào nên đến nay số phận của các binh sĩ thuộc Quân đoàn 9 Tây Ban Nha vẫn là một ẩn số lớn.
