Hang động Thẳm Khến thuộc bản Nà Xa, xã Mường Đun, huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên. Hang được phát hiện tình cờ trong quá trình người dân đi làm nương.
Theo tiếng Thái địa phương “Thẳm” là hang động, “Khến” là một loại rau có vị đắng và ngọt, loại rau này mọc nhiều trước cửa hang nên Thẳm Khến được hiểu nghĩa là “hang động có nhiều cây rau khến”.
Nằm ở độ cao khoảng 800m so với mực nước biển, hang nằm trong dãy núi đá vôi, kiểu địa hình karst hoà tan (là hiện tượng phong hóa đặc trưng của núi đá vôi bị nước chảy xói mòn), được hình thành do quá trình kiến tạo địa chất của Trái đất cách ngày nay hàng triệu năm.
Hang là nơi hội tụ nhiều tính chất đa dạng của thiên nhiên như: địa chất, địa mạo, địa hình, khí hậu, sinh học, sinh thái và cảnh quan môi trường.
Thẳm Khến gồm 2 hang động lớn. Hang thứ nhất uốn lượn theo hình chữ S, có chiều dài khoảng 160m nằm ở vị trí lưng chừng đồi gồm một khoang chính và 2 ngách nhỏ với các khối nhũ đá mang hình thù những dải lụa trải dài và rủ xuống nền hang động.
Ngoài ra, trong hang chứa rất nhiều các phiến đá, măng đá, cột đá. Càng vào sâu bên trong, hang động càng sinh động và lộng lẫy bởi thạch nhũ hình các con vật như: voi, rồng, phượng, rùa, các loại chim…
Đặc biệt, ở trong động có một khoảng trống rộng hơn 2m, ánh sáng tự nhiên chiếu vào hang làm cảnh vật nơi đây thêm phần lung linh và đầy bí ẩn.
Hang thứ hai cách hang thứ nhất khoảng 60m, rộng hơn hang thứ nhất chia làm hai khoang và hai ngách nhỏ có những mái vòm cao, chỗ cao nhất khoảng 15m, trên vòm và hai bên vách hang, nhũ đá đâm tua tủa như những móng vuốt sắc nhọn, sống động.
Các nhũ đá ở đây có hình thù đa dạng từ sông suối, ao hồ, ruộng bậc thang; xếp chồng lên nhau thành nhiều tầng, lớp hoặc mọc nối tiếp nhau như những rừng cây xương rồng giữa sa mạc hoặc đứng đơn lẻ như cây nấm khổng lồ.
Bên trong hai ngách nhỏ có những đường viền nhũ đá, chỗ mềm mại uyển chuyển, chỗ lại mang dáng vẻ sắc nhọn với vô số hạt kết tinh sáng lấp lánh.
Dưới nền hang có những nhũ đá nhiều hình thù kỳ lạ tạo nên khung cảnh như một bức tranh sơn dầu khổng lồ vẽ phong cảnh thiên nhiên hoang sơ.
Hang động Thẳm Khến được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích quốc gia ngày 27/10/2020.
