1. Khu vực phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn ngày nay vẫn còn lưu giữ một tòa thành cổ độc đáo được xây dựng từ thời kỳ nhà Mạc cai trị vùng đất này. Công trình gồm 2 đoạn tường thành song song với nhau, bắc qua 2 hẻm núi.
Các đoạn tường thành dài khoảng 300 mét, mặt thành rộng khoảng 1 mét, được xây bằng những khối đá lớn. Giữa hai vòng thành đá là khu đất trống rộng rãi và bằng phẳng, hai bên là những đỉnh núi hiểm trở có vai trò như những tường thành tự nhiên.
Theo những tư liệu thì tòa thành cổ này là một căn cứ quân sự hiểm yếu chắn con đường độc đạo nối từ Ải Bắc xuống phía Nam do Mạc Kính Cung cho xây dựng vào thế kỷ 16 trong cuộc đối đầu với quân Lê - Trịnh.
Có giả thuyết cho rằng, tòa thành này còn có vai trò như một "đấu đong quân". Quân lính được đưa về đây, cứ đầy lòng "đấu" thì sẽ biết số quân là bao nhiêu.
2. 1. Thành nhà Mạc ở TP Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang là một di tích quý giá khác còn lại của thời kỳ nhà Mạc. Thành được xây dựng từ cuối thế kỷ 16, cấu trúc theo kiểu hình vuông, mỗi bề tường dài 275 mét, cao 3,5 mét, dày 0,8 mét. Ở giữa mỗi mặt thành có một cổng vòm bán nguyệt.
Do những biến động lịch sử mà hiện nay thành chỉ còn lại một số công trình khi xưa, gồm hai cổng thành phía Tây và phía Nam và một đoạn tường thành dài chưa đến 100m.
Gạch xây thành là loại gạch có kích thước lớn, làm bằng thứ đất có nhiều quặng sắt rất rắn - đặc trưng của kiểu gạch thời Lê. Đến đầu đời nhà Nguyễn, thành được sửa chữa, gia cố thêm bằng loại gạch nhỏ.
Trong quá khứ, tòa thành là nơi diễn ra những cuộc giao tranh quyết liệt giữa quân đội nhà Lê và nhà Mạc trong nhiều năm mỗi khi các vua Mạc mở cuộc tiến công từ Cao Bằng xuống Thăng Long.
3. Thành Bản Phủ là một tòa thành cổ nằm giữa cánh đồng Mường Thanh, nay thuộc xã Noọng Hẹt, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên Phủ. Tòa thành được lãnh tụ khởi nghĩa Hoàng Công Chất xây dựng làm thủ phủ cho nghĩa quân vào những năm 1758-1762.
Thành rộng hơn 80 mẫu, dựa lưng vào sông Nậm Rốm. Chân thành rộng 15 mét, mặt thành rộng 5 mét, cao 15 mét. Thành có 4 cửa: tiền, hậu, tả, hữu. Mỗi cửa có đồn cao và vọng gác...
Tương truyền, 3 vạn gốc tre gai đã được đem từ miền Tây Thanh Hóa lên để trồng làm vật cản, tăng khả năng phòng thủ của tòa thành. Thành được xây chắc chắn đến nức, trên mặt thành ngựa, voi có thể đi lại được.
Thành Bản Phủ là chứng tích ghi dấu mốc lịch sử về công cuộc đánh đuổi ngoại xâm, giải phóng Mường Thanh do tướng Hoàng Công Chất lãnh đạo vào thế kỷ 18.
