15 năm trước, trong một chuyến khảo sát để quy hoạch vùng cây trồng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, một lãnh đạo bộ này đã phải thốt lên: "Phú Yên đang giữ trong mình một kho báu" khi đoàn đặt chân đến cao nguyên Vân Hòa.

"Hòn ngọc" cho du lịch xanh

Vị lãnh đạo bộ này lúc đó nói như vậy vì hiếm có một cao nguyên nào lại chỉ cách biển khoảng 5 km đường chim bay. Đứng ở cao nguyên mà lại thấy rõ biển, hít được gió biển. Gần biển nhưng ở độ cao trung bình 400 m nên khí hậu ở đây quanh năm mát mẻ, thường có sương mù vào lúc sáng sớm và chiều tối, dù là vào mùa hè. Cao nguyên Vân Hòa lại được thiên nhiên ban tặng một vùng thổ nhưỡng đất đỏ bazan với lượng mưa trung bình hằng năm ở mức cao, từ 1.700-1.900 mm nên cây cối quanh năm tươi tốt.

Cao nguyên Vân Hòa trước đây thường được tính là vùng 3 xã, tức Sơn Long, Sơn Định, Sơn Xuân của huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Hiện nay, nói đến cao nguyên Vân Hòa, người ta còn nghĩ đến các vùng phụ cận có thổ nhưỡng, khí hậu tương đồng là An Xuân và An Thọ (huyện Tuy An). Chỉ cách trung tâm tỉnh Phú Yên gần 40 km nên cuối tuần, nhiều người ở TP Tuy Hòa đưa gia đình về đây vui chơi. Người dân nơi đây thấy vậy dựng quán, lập vườn rau hữu cơ, vườn cây đỏ để phục vụ khách. Chỉ vậy mà 5 năm trở lại đây, du khách cứ nườm nượp đến Vân Hòa.

Anh Bốn Bình ở xã Sơn Xuân bảo rằng thấy cây đỏ đẹp, anh bứng cây con trên rừng về trồng chơi. Không ngờ cây sai chi chít quả, khách qua đường ghé lại trầm trồ. Anh lại chiết cành, giâm cây. Đến nay, vườn đỏ nhà anh có đến trên 100 cây cho quả. Khách đến cả đoàn xin chụp hình. Anh không bán vé vào vườn nhưng thường khi khách rời đi, để lại 10.000, 20.000 đồng để anh chăm sóc. Chỉ vậy thôi mà anh có nguồn thu khá. Nhiều người thấy vậy nên cũng mở rộng vườn trồng đỏ. Đến giờ ở xã Sơn Xuân không dưới 10 khu vườn chín rực quả đỏ vào mùa từ tháng 7 đến tháng 9.

Ông Tô Phương Bắc, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Sơn Hòa, cho hay huyện này đang có một chương trình hành động cụ thể để phát triển du lịch Vân Hòa theo hướng du lịch xanh bền vững, thân thiện với thiên nhiên. "Cao nguyên Vân Hòa được thiên nhiên ưu đãi về khí hậu, thổ nhưỡng. Nhiều người còn gọi là Đà Lạt thu nhỏ, mát mẻ với cây cối xanh tươi. Nếu được đầu tư bài bản thì đây sẽ là "hòn ngọc" du lịch xanh ở Phú Yên" - ông Bắc nói.

Trung tâm du lịch có bản sắc riêng

Ông Cao Hồng Nguyên, Trưởng Phòng Quản lý du lịch (Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Phú Yên), cho biết năm 2022, tỉnh này công bố một tuyến du lịch về Vân Hòa để thu hút đầu tư du lịch và ngay sau đó nơi đây đã chuyển mình.

"Người dân ý thức hơn về phát triển du lịch. Một số hộ dân đã xây dựng khu vườn mẫu và đăng ký hẳn hoi với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để phát triển du lịch cộng đồng. Họ cũng ý thức hơn trong việc đầu tư các dịch vụ để phục vụ du lịch" - ông Nguyên nói.

Trong định hướng phát triển du lịch đến năm 2030 của tỉnh Phú Yên sẽ có 3 trung tâm du lịch là Vũng Rô - Mũi Điện, Gành Đá Đĩa và cao nguyên Vân Hòa. Mỗi trung tâm sẽ hướng đến những dịch vụ với bản sắc riêng của Phú Yên, khác biệt với du lịch duyên hải miền Trung. Trong đó, Vũng Rô - Mũi Điện hướng tới việc đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền, Gành Đá Đĩa có 1 không 2 của Việt Nam. Riêng cao nguyên Vân Hòa là du lịch xanh với các dịch vụ nghỉ dưỡng cao cấp kết hợp du lịch cộng đồng, nông nghiệp xanh gắn với đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Trung tâm du lịch Vân Hòa không chỉ tập trung ở vùng 3 xã mà sẽ mở rộng các vùng phụ cận như An Thọ - nơi đang xây dựng Thiền viện Trúc Lâm - với du lịch tâm linh, An Xuân với di tích lịch sử địa đạo và lễ hội đua ngựa truyền thống Gò Thì Thùng. "Nhiều nhà đầu tư về đây khảo sát, chuẩn bị các bước để đầu tư du lịch nhưng hiện giờ không hiểu sao chưa thấy triển khai" - ông Nguyên nói thêm.