Trên thực tế, nếu so sánh với đỉnh Fansipan (Việt Nam) cao 3.143 m và “nóc nhà thế giới” Everest cao 8.850 m thì núi Thái Sơn có chiều cao khá khiêm tốn khi ngọn cao nhất là Ngọc Hoàng chỉ cao 1545m so với mực nước biển.
Dù vậy, Thái Sơn vẫn là biểu tượng của nền văn minh, tín ngưỡng của Trung Quốc cổ đại và cả đương đại. Ngọn núi này còn được người Trung Hoa tôn xưng là “Hoa Hạ thần sơn” (Núi thiêng ở xứ Hoa Hạ - Trung Quốc).
Với tổng diện tích hơn 420 km2, nằm ở đồng bằng sông Hoàng Hà, miền Trung của tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, núi Thái Sơn bao gồm nhiều dãy núi hùng vĩ. Vì vậy, người xưa còn gọi ngọn núi này là “cột chống trời”.
Núi Thái Sơn được người Trung Hoa tôn xưng là “Hoa Hạ thần sơn” (Núi thiêng ở xứ Hoa Hạ - Trung Quốc). (Ảnh: TL).
Thái Sơn có núi non trập trùng, vách đá dựng đứng, rừng cây cổ thụ cứng cáp xanh tươi, những thác nước trong vắt tựa như những dòng suối ngọc chảy giữa đất trời lung linh huyền ảo.
Đứng trên đỉnh của ngọn Ngọc Hoàng sẽ thấy thế núi trùng điệp dưới chân. Nếu đến đây vào những ngày đẹp trời du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng sông Hoàng Hà lấp lánh ánh vàng, những đám mây lãng đãng trên đỉnh núi và phủ khắp Thái Sơn.
Thái Sơn được cho chính là nơi cát tường phát sinh của muôn vật, biểu trưng cho quyền lực chính trị của vua chúa. Vì vậy, đây là ngọn núi linh thiêng nhất, được xếp thứ 1 trong 5 ngọn núi cao nhất (hay còn được gọi với cái tên Ngũ nhạc của Trung Quốc, bao gồm 5 ngọn núi lớn: Thái Sơn, Hằng Sơn, Hành Sơn, Hoa Sơn, Tung Sơn).
Trên đỉnh dãy núi này có rất nhiều đình đài miếu mạo và các công trình kiến trúc độc đáo khác bao gồm 20 quần thể kiến trúc, hơn 2.000 di tích lịch sử văn hóa, nhiều bút tích của các văn nhân. Đền Đại, đầm Vương Mẫu, cửa Nam Thiên, đền Bích Xá, cung Đâu Mẩu, lầu Xích Thiên... đều là các công trình kiến trúc cổ nổi tiếng và có giá trị nghệ thuật.
Núi Thái Sơn còn có một đặc điểm thiên nhiên nổi bật đó là thông cổ thụ và đá. Hiện nay, nơi đây có hơn 10.000 cây cổ thụ có tuổi trên trăm năm và hơn 3.300 cây có tuổi từ 330 năm đến 1.000 năm, hoặc còn nhiều hơn, đặc biệt cây Ngân Hạnh có niên đại 2000 năm tuổi được mệnh danh là "hóa thạch sống" cho hệ thực vật tiêu biểu của Thái Sơn.
Cùng với cây cổ thụ là những dòng suối không lớn nhưng nước trong vắt, tinh khiết và mát rượi. Nhiều thác nước đổ từ trên cao xuống trắng xóa làm du khách sững sờ, thích thú. Nhưng nổi bật nhất vẫn là đá với đủ dáng, đủ kiểu, vách đá phẳng, dựng đứng.
Mặc dù là một di sản thiên nhiên song núi Thái Sơn lại gắn liền với đời sống tâm linh và nhiều nét văn hóa, lịch sử của Trung quốc nên đã được UNESCO xếp vào danh sách Di sản hỗn hợp của thế giới năm 1987.
Bên cạnh đó, theo đánh giá của Hội đồng Di sản thế giới: “Là đối tượng triều bái của các đế vương trong hơn hai nghìn năm qua, các kiệt tác nhân văn trong núi hội nhập một cách hoàn mỹ và hài hòa với cảnh quan thiên nhiên.
Thái Sơn là dòng suối nguồn về tinh thần của các nhà nghệ thuật và học giả Trung Quốc, là biểu tượng của nền văn minh và tín ngưỡng của Trung Quốc cổ đại”.
Từ những giá trị văn hóa và lịch sử trên, trong tâm thức người Trung Quốc và Á Đông nói chung từ bao đời nay, Thái Sơn biểu trưng cho sự linh thiêng, to lớn, cao cả, vững chãi, sinh trưởng, là yếu tố dương trong quan hệ âm dương, hai thành tố cơ bản của vũ trụ và cấu trúc vạn sự vạn vật. Vì vậy mà người xưa ca ngợi “Công cha như núi Thái Sơn”.
