Món vếch của người Êđê ở Đắk Lắk
Đây là món ăn độc lạ của người Êđê thường xuất hiện trong những dịp lễ hội hay những sự kiện đặc biệt.
Vếch theo tiếng Êđê thực chất là phần đầu ruột non của động vật ăn cỏ. Trong đoạn ruột ấy có chứa cả dịch tiêu hóa và phần cỏ vừa đi qua khỏi phần dạ dày của con vật. Đối với người Êđê, vếch của các loài động vật ăn cỏ như: thỏ, dê, nai, hoẵng săn bắt được trong rừng hay trâu, bò chăn thả trong rừng thường được ưa chuộng nhất bởi chúng chỉ ăn cỏ và lá cây rừng nên ruột rất sạch.
 |
| Món vếch đặc sản của người Ê đê. |
Mỗi khi có lễ hội quan trọng hay dịp đặc biệt, những gia đình, dòng tộc giàu có người Êđê thường mổ thịt trâu, bò để cúng các thần và thiết đãi buôn làng. Khi đó, họ thường lấy vếch để chế biến món ăn dành riêng cho những người có vai vế trong gia đình hoặc những người quan trọng trong lễ cúng.
Cách nấu vếch cũng lắm công phu. Công đoạn giết bò, mổ lấy vếch được tiến hành thật nhanh để không gây xáo trộn các thành phần bên trong nội tạng.
Người có kinh nghiệm nhất sẽ chọn một đoạn ruột non liền kề với bao tử bò, dùng lạt buộc chặt hai đầu rồi mới cắt ra để riêng. Đoạn ruột này được chần qua nước sôi, bóp lấy phần dịch tiêu hóa bên trong pha với nước, lọc, lắng rồi cô đặc, tẩm ướp gia vị. Những phần nội tạng khác cùng với da, đuôi, thịt bạc nhạc, mép bò... được luộc sơ, cắt miếng rồi nấu cùng loại gia vị đặc biệt vừa chế biến từ vếch và nhiều gia vị khác như ớt, củ nén, sả, riềng, tiêu rừng, hạt cây rừng để làm đậm đà thêm hương vị món ăn...
Ngày nay, món vếch vẫn là một trong những món ăn quen thuộc của người Êđê, dù có đôi chút cải biến cho phù hợp với điều kiện của từng gia đình. Nhạc sĩ Y Phôn Ksơr, ở thành phố Buôn Ma Thuột cho biết, gia đình ông, cũng như nhiều gia đình người Êđê khác ở Đắk Lắk, mỗi lần mổ bò thường chọn lấy phần vêch, buộc lạt hai đầu rồi gác trên giàn bếp cho khô hẳn.
Canh cà đắng nấu cá khô
Đây là một món ngon có nguồn gốc từ dân tộc Ê Đê tại Dak Lak, cây cà đắng là một loại cây mọc dại lớn hơn cà pháo có màu xanh trắng, cây có nhiều gai nhọn, cây này thường được hái trên rẫy họ thường sử dụng cà này để làm thực phẩm hằng ngày, tạo thành các món ngon như cà đắng xào, cà đắng om ếch, cà đắng kho, canh cà đắng.
 |
Để làm món canh cà đắng đặc biệt này, họ sẽ sử dụng đầu cá trích phơi khô, sau đó đem giã nát, thêm vào hành và tỏi, rồi đem nấu với nước sôi, tạo cho canh độ ngọt và hương vị thơm ngon, sau cùng họ sẽ bỏ cà đắng vào rồi cho thêm rau, nước vo gạo tạo độ sệt cho món ăn.Người Ê đê thường dùng món ăn này cùng với cơm, do có thói quen ăn bốc nên họ thường nấu món này hơi sền sệt để cùng ăn với cơm, họ thường vắt thằng từng nắm cùng với cà và ăn, vị đắng và cay làm món ăn thêm ngon hơn, và trái cà đắng cũng là một loại thuốc quý giúp tăng sức đề kháng.
Lẩu lá rừng Tây Nguyên
Đặc sản này chỉ dùng để đãi khách ở Tây Nguyên, dân tộc Ê Đê thường tốn rất nhiều công sức để hái các loại lá nằm sâu trong rừng, muốn lẩu lá ngon thì phải kiếm được nhiều loại lá, và món này là món cứu đói cho đồng bào dân tộc lúc mất mùa đói kém, tất cả các loại lá được nấu với thịt heo rừng , ớt, các loại gia vị khác tạo thành hương thơm quyến rũ.
 |
Khi thưởng thức bạn sẽ cảm nhận được vị đắng, bùi, chát của từng loại rau, vị ngọt dai thơm ngon của thịt heo rừng, món ăn này ngày nay đã được biến tấu khác đi để có mặt trong hầu hết các nhà hàng quán ăn tại Dak Lak, nhưng muốn thưởng thức món lẩu lá ngon nhất, đúng hương vị nhất bạn nên thưởng thức tại nhà các gia đình dân tộc tại Dak Lak.
Măng nướng xào lòng bò
Đây là món ăn khá nổi tiếng của xã Ea Sol, huyện Ea Hleo, Đắk Lắk. Người Ê đê thường dùng măng nướng vào các bữa sáng và bữa chiều. Món ăn là sự tổng hòa vị hơi đắng của lòng bò, vị ngọt của măng rừng và không thể thiếu vị cay của ớt, loại gia vị có mặt trong các bữa ăn của người dân tộc Ê đê.
 |
| Măng non nướng trước khi xào với lòng bò. |
Nhìn qua, đây không phải là món ăn dễ nuốt một chút nào. Mỗi một dân tộc, mỗi vùng miền lại có những gia vị đặc trưng, cách chế biến đặc trưng không phải ai ăn được.
Những bắp măng tre tươi được nướng trên lửa than hồng thơm nức mũi, sau đó được rửa sạch và thái nhỏ, rồi đem xào chung với phèo non và phổi bò, lòng bò, được thêm gia vị và củ nén và ớt tăng thêm độ cay nồng của món ăn, vị ngọt của măng tre rừng và vị bùi đắng của lòng bò làm du khách khi thưởng thức món ăn này đều ngất ngây.
