Khi “một mình một ngựa“...
Tính từ đầu năm đến nay, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Cư M'gar (tỉnh Đắk Lắk) đã làm chủ đầu tư trên 10 gói thầu thi công xây dựng và đã có kết quả; tuy nhiên, có một điểm chung đó là gói thầu nào cũng chỉ có duy nhất một nhà thầu tham dự và trúng thầu?
Gần đây nhất, trong cùng 1 ngày (16/4/2024), Công ty TNHH Xây dựng Thành Vinh đã “một mình một ngựa“ về đích tại 2 gói thầu, đều thuộc Dự án Trường Tiểu học Huỳnh Thúc Kháng, xã Ea M'dróh: Gói thầu thi công xây dựng, hạng mục “nhà lớp học 8 phòng“ (trúng với giá 4.329.589.000 đồng) và gói thầu thi công xây dựng - hạng mục “nhà hiệu bộ“ (giá trúng thầu 1.659.445.000 đồng).
Hay như Công ty TNHH An Nguyên, cũng “một mình một ngựa“ trúng 2 gói thầu xây dựng vào ngày 29/2/2024 (thuộc Dự án Nâng cấp mở rộng đường và hệ thống thoát nước đường giao thông Lý Thường Kiệt, thị trấn Quảng Phú, huyện Cư M'gar) và ngày 27/3/2024 (thuộc Dự án Nâng cấp, mở rộng thảm BTN, trục đường Trần Hưng Đạo, thị trấn Quảng Phú, huyện Cư M'gar) với giá trúng thầu lần lượt là 6.208.149.000 đồng và 5.053.645.000 đồng.
Gói thầu thi công xây dựng, thuộc Dự án Nâng cấp vỉa hè, hệ thống thoát nước, trục đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, thị trấn Quảng Phú, huyện Cư M'gar; Công ty TNHH An Vũ một mình tham gia và thắng với giá trúng thầu 4.012.119.000 đồng, ngày 20/3/2024.
Ngày 15/4/2024, Công ty TNHH Tư vấn Nguyên Vũ trong thế “không đối thủ“ - đã trúng gói thầu thi công xây dựng với giá 6.112.081.000 đồng, thuộc Dự án Trụ sở làm việc Đảng ủy, HĐND và UBND xã Ea Kpam, huyện Cư M'gar, hạng mục “nhà làm việc 2 tầng, hạ tầng kỹ thuật“.
Trước đó 3 hôm, ngày 12/4, Công ty TNHH MTV Hoàng Hiếu đã một mình dự thầu và trúng gói thầu xây dựng - trụ sở làm việc Đảng ủy, HĐND và UBND xã Ea Kpam, huyện Cư M'gar, hạng mục “nhà làm việc 2 tầng, hạ tầng kỹ thuật“, giá trúng thầu 3.434.245.000 đồng.
Cũng ngày 12/4, DN tư nhân xây dựng Tín Nguyên “một mình một ngựa“ được công bố trúng gói thầu thi công xây dựng, thuộc Dự án “Hệ thống thoát nước 2 bên đường trung tâm xã Ea M'dróh, huyện Cư M'gar“, có giá 8.079.483.000 đồng.
 |
| Trong vài năm trở lại đây huyện Cư M'gar đầu tư xây dựng rất nhiều tuyến đường giao thông nông thôn. (Ảnh minh họa) |
Đó là sơ bộ vài gói thầu gần đây (2024); còn năm 2023, tình hình cũng tương tự. Theo tìm hiểu của phóng viên, năm 2023, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Cư M'gar đã tổ chức hơn 40 gói thầu thi công xây dựng, thuộc các dự án trên địa bàn huyện; tuy nhiên, thường vẫn chỉ duy nhất 1 nhà thầu, hoặc 1 liên danh tham gia dự thầu và thắng!
Không chỉ vậy, có nhiều nhà thầu quen “một mình một ngựa“ và trúng thầu nhiều lần, đôi khi là trúng liên tiếp. Trong đó, có thể kể đến như Công ty TNHH An Nguyên, Công ty TNHH An Vũ, Công ty TNHH Xây dựng Thành Vinh, Công ty TNHH Tư vấn Nguyên Vũ, Công ty TNHH Xây dựng Trường Phát, DN tư nhân xây dựng Tín Nguyên, Công ty TNHH Xây dựng Hà Hùng, Công ty TNHH MTV Tư vấn thiết kế xây dựng H.A...
Thấy gì qua những gói thầu “một mình một ngựa“?
Một số chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu cho biết:
Việc những gói thầu chỉ có độc nhất 1 đơn vị đăng ký dự thầu - là thực trạng đang tồn tại từ lâu. Điều này, có thể xuất phát từ 2 vấn đề. Một là, gói thầu không đủ hấp dẫn, nhà thầu khi tham gia thực hiện, sẽ không có nhiều lợi nhuận hoặc không đủ lợi nhuận như mong muốn. Hai là, không loại trừ khả năng các địa phương đang thực hiện đấu thầu mang tính hình thức, bản chất đã ấn định nên mới xảy ra hiện trạng chỉ có 1 nhà thầu tham dự. Trong đó, nguyên nhân thứ hai dường như phổ biến hơn.
Luật sư Lê Cao - điều hành Công ty Luật FDVN, trong một chia sẻ với PV báo chí gần đây về những gói thầu “một mình một ngựa“ đã cho rằng, nguyên nhân dẫn đến thực tế chỉ có 1 DN dự thầu dự án, có thể đến từ 3 trường hợp:
Một là, dự án không hấp dẫn, nhiều dự án, nếu làm có khi sẽ thua lỗ, bể nợ nên DN không mặn mà. Tuy nhiên, khả năng này là ít, bởi nếu các DN khác biết được không có lãi, thì một DN còn lại cũng không dại gì “đâm đầu vào”.
Hai là, việc mời thầu, thông tin không đầy đủ, không rộng rãi, khiến ít DN biết được để tham dự thầu. Nhưng, cũng có trường hợp thông tin được “ém đi” nên không nhiều DN biết được có dự án được diễn ra, chỉ DN “sân sau” - lợi ích nhóm mới nắm được thông tin.
Ba là, không ít trường hợp cố tình làm hồ sơ mời thầu cho chỉ một, hoặc một nhóm DN có điều kiện đặc thù mà địa phương biết trước dẫn đến, chỉ có một hoặc một nhóm DN đáp ứng được điều kiện mời thầu để tham gia. Hoặc cũng có thể là thông thầu, tạo “quân xanh, quân đỏ”, mua hồ sơ nhiều, nhưng bỏ không đăng ký, không tham gia tiếp để DN thân quen một mình tham gia...
“Trong khi nhiều DN gặp nhiều khó khăn để tiếp cận được các dự án, thì vẫn có những trường hợp, 1 dự án chỉ có 1 DN đăng ký và trúng thầu. Chuyện tưởng rất bất thường, nhưng lại đang diễn ra phổ biến? Điều này, chứng tỏ hoạt động tổ chức đấu thầu tại nhiều địa phương đang có vấn đề” – luật sự Lê Cao nhìn nhận.
 |
| Liên tục các gói thầu thi công xây dựng, nâng cấp, mở rộng đường chỉ duy nhất một nhà thầu tham gia và trúng thầu đã trở thành "chuyện thường ngày" tại Cư M'gar (Ảnh minh họa) |
Trở lại với câu chuyện thực tế - những gói thầu “một mình một ngựa“ của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Cư M'gar, Luật sư Nguyễn Văn Lập (Đoàn Luật sư TP. HCM) nêu quan điểm:
“Nếu chỉ nhìn vào cái gọi là “một mình một ngựa“ để đánh giá - “quy kết“ hoạt động đấu thầu của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Cư M'gar thì chưa đủ. Tuy nhiên, hiện tượng này xảy ra liên tục, trong thời gian dài, thì đó là điều đáng lo ngại.
Bản chất của đấu thầu là nhằm bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch giữa các nhà thầu và đem lại hiệu quả kinh tế tối đa cho địa phương, tiết kiệm ngân sách nhà nước.
Song, nếu các gói thầu liên tục chỉ có 1 DN tham gia, thì khó sàng lọc và khó mang lại hiệu quả kinh tế cao, cho thấy đó là biểu hiện của việc thiếu cạnh tranh, thiếu minh bạch“...