Cobalt hay coban là một kim loại có từ tính màu trắng xanh. Nó có ký hiệu hóa học là ‘Co’ và số nguyên tử là 27. Nó được tìm thấy ở dạng hợp chất trong lớp vỏ trái đất và thu được khi khai thác niken, chì, bạc, đồng và sắt.
Kim loại này bóng, cứng và giòn. Cobalt có từ tính. Kim loại này hoạt động hóa học và có thể tạo thành nhiều hợp chất. Nó giữ từ tính đến nhiệt độ cao nhất trong tất cả các kim loại có từ tính, với điểm Curie là 1121 độ C.
Việc sử dụng coban đã được ứng dụng từ thời cổ đại để tô màu gốm sứ và thủy tinh. Màu coban của gốm sứ đã có khoảng 2600 năm, với bằng chứng về các loại men có chứa cobalt đã được tìm thấy trong các ngôi mộ Ai Cập cổ đại.
Đồ gốm Trung Quốc từ các triều đại nhà Đường và nhà Minh cũng được tìm thấy có chứa màu xanh làm từ khoáng chất chứa coban. Cũng như nhiều công dụng khác của nó, coban vẫn được sử dụng bởi các nghệ sĩ hiện nay như muối coban, nó giúp tạo ra các sắc thái sống động của màu xanh trong đồ sứ, thủy tinh, gốm sứ và gạch.
Thời hiện đại, coban còn có ứng dụng to lớn hơn gấp nhiều lần. Một số ứng dụng chính của coban là làm hợp kim kim loại, mạ điện và làm pin sạc. Cụ thể, các siêu hợp kim có độ bền cao thường có chứa một ít coban.
Tính ổn định nhiệt độ của hợp kim này được ứng dụng làm tuabin cho động cơ phản lực. Ngoài ra, hợp kim có thành phần coban còn chống ăn mòn cả vật lý và hóa học tương tự như titanium.
Hợp kim Alnico (nhôm, niken, cobalt, sắt) có thể dùng để chế tạo kim nâm châm la bàn, máy trợ thính, micro. Hợp kim coban và bạch kim được dùng làm đồ trang sức dễ gia công, màu sắc đẹp, nhẹ. Một vài loại thép cũng cho thêm coban để tăng chịu nhiệt và chống mài mòn.
Một ứng dụng rất quan trọng của coban là pin lithium-ion, loại pin có thể sạc lại. Đây là loại pin thường sử dụng trong xe điện, thiết bị điện tử, quân sự, hàng không.
Loại pin này đặc biệt phổ biến trong đời sống của người dân và chính là loại pin được sử dụng trong hầu hết các loại điện thoại thông minh hiện nay. Các cải tiến gần đây khiến pin lithium-ion có tuổi thọ cao, an toàn, sạc nhanh…
Cũng như được sử dụng trong công nghiệp, coban cũng có một vài ứng dụng trong sinh học và y học. Coban là một nguyên tố vi lượng và đã được tìm thấy là một cung cấp hoạt động của vitamin B12.
Nhu cầu đối với các kim loại như lithium, coban và niken, được dùng để sản xuất pin, đang trong giai đoạn bùng nổ chưa từng có khi toàn cầu đang hướng tới một tương lai xanh hơn. Vì vậy giá của coban đã tăng vọt trong chưa đầy một năm.
Theo dữ liệu của Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), từ năm 2013 đến năm 2016 Việt Nam khai thác coban với số lượng từ 25 tấn (năm 2013) và cao nhất là 277 tấn (năm 2015), trung bình cả giai đoạn ước tính khai thác đạt 165 tấn/năm. Mức khai thác coban trung bình của thế giới dựa trên 22 quốc gia là 5.102 tấn. Tuy nhiên, cần lưu ý không có nhiều quốc gia trên thế giới khai thác coban. Do đó, Việt Nam vẫn luôn có mặt trong danh sách 20 quốc gia khai thác coban trên thế giới. Nếu có thể nắm bắt cơ hội, kim loại này có thể đem đến cho nước ta nguồn lợi khổng lồ.
