Ngày xưa phái sinh nó như thế này: Ví dụ ông A đặt mua 10 tấn thóc thóc với ông B, giá 1 tấn là 12 triệu, 3 tháng sau mới giao hàng.
3 tháng sau giá thóc lên 15 triệu tấn, vậy là ông A chưa kịp nhận hàng đã lời 3 triệu/tấn x 10 tấn là 30 triệu. Ông B bị bán hố, vậy là lỗ 30 triệu. Ngược lại nếu giá thóc hạ còn 10 triệu thì ông A mua đắt mất 20 triệu và ông B bán lời thêm 20 triệu.
Để tránh thua lỗ những lần sau, ông A ông B tìm đến công ty bảo hiểm để mua bảo hiểm cho hợp đồng tương lai. Công ty bảo hiểm sẽ tính toán một mức giá bảo hiểm để bán cho 2 bên. Nếu rủi ro giá cả thay đổi không như dự đoán thì các bên sẽ được đền bù theo tỷ lệ số tiền mua bảo hiểm.
Tất nhiên ông A là bên mua chỉ mua bảo hiểm khi giá tăng. Ông B là bên bán chỉ mua bảo hiểm khi giá giảm.
Thị trường chứng khoán phái sinh ra đời cũng dựa trên quy luật của thị trường bảo hiểm hàng hóa tương lai. Nơi nhà đầu tư có thể mua bán dựa trên sự biến động của chỉ số chứng khoán VN30.
Ví dụ VN30 hiện là 1.080 điểm ai mua Long tức là tăng giá và mua Short là giảm giá. Nhà cái sẽ bán cho nhà đầu tư theo một công thức tính toán như sau.
1 điểm chênh lệch là 100.000 đồng. VN30 cứ tăng hay giảm 1 điểm là người mua Long lãi 100.000 đồng còn người mua short lỗ 100.000 đồng/1 hợp đồng, và ngược lại. Tất nhiên tăng, giảm càng nhiều thì lỗ lãi càng nhiều cứ thế mà nhân lên.
Để mua được một hợp đồng bảo hiểm người ta lấy chỉ số VN30 nhân với 100.000 đồng. Hiện nay là 1.080 x 100.000 = 108 triệu/ 1 hợp đồng.
Tất nhiên chẳng ai bỏ ra 108 triệu để mua một hợp đồng bảo hiểm mà chênh lệch một điểm chỉ có 100.000 đồng, như thế thì đánh cơ sở ăn hơn nhiều. Chính vì vậy nhà cái cho vay với tỷ lệ ký quỹ trung bình là 17%, tức là bạn chỉ cần bỏ ra 18-19 triệu cho 1 hợp đồng phái sinh hoặc ít hơn nữa tuỳ sàn.
Vậy là khi VN30 tăng 20 điểm, bạn mua Long 1 hợp đồng 17 triệu lãi 2 triệu. Thậm chí bạn Long/Short trong phiên đều ăn, có khi kiếm lãi 30-40 điểm thì lời nhiều, tỷ lệ lợi nhuận lên đến 20-30% trong phiên, cá biệt có phiên tăng 50-70 điểm thì giàu nhanh lắm.
Ưu điểm của thị trường phái sinh là giao dịch T0, một ngày có thể mua bán nhiều lần, tiền tươi thóc thật ngay trong ngày. Chính vì vậy nó rất hấp dẫn với những ai ham cờ bạc.
Nhưng không bao giờ có bữa ăn miễn phí cho những người ham cờ bạc. Tỷ lệ vay Margin lớn đồng nghĩa với chi phí vay lãi rất cao. Ngày đi 2-3 lệnh thì thuế phí ăn gần hết 1 điểm lời. Ví dụ như hôm nay thị trường giao dịch ít có 187k hợp đồng, tương tương đương nhà cái cho vay khoảng 20k tỷ, gấp nhiều lần cho vay Margin thị trường cơ sở.
Nhà cái có đặc quyền nhìn bài người chơi và can thiệp được thị thường cơ sở, bằng việc điều chỉnh chỉ số cổ phiếu trụ, thị trường càng biến động lên xuống liên tục. Lệnh Long/Short cũng liên tục đặt cửa và số hợp đồng sẽ tăng mạnh khi thị trường biến động. Cho nên khi thị trường biến động nhà cái càng cho vay nhiều tiền, càng có lợi. Thị trường càng giảm sâu nhà cái càng thích vì thanh khoản phái sinh tăng vọt.
Nhà cái là có khối tự doanh, khối này có quyền kinh doanh cổ phiếu và chơi phái sinh như nhà đầu tư nhỏ lẻ. Cho nên cần thiết họ bán cổ phiếu VN30 dù lỗ 1-2%, lúc đó chỉ số VN30 rơi 10-20 điểm, nếu họ nắm Short thì ăn cả chục tỷ phái sinh thừa sức bù lỗ cho cơ sở. Chính vì vậy bao giờ thị trường phái sinh có khối lượng nhỏ thì VN-Index mới tăng được còn khối lượng lớn VN-Index sẽ... cắm đầu.
Ngày đáo hạn phái sinh được quy định là ngày thứ 5 của tuần thứ 3 hàng tháng. Đến ngày đó nhà cái sẽ reset chơi ván mới. Ai còn cầm bao nhiêu hợp đồng Long/Shot thanh quyết toán với nhà cái.
Ví dụ hiện nay nước ngoài đang cầm hơn 22.000 hợp đồng Long lãi 84 tỷ. Nhỏ lẻ cần 19.000 hợp đồng Short lỗ 88 tỷ. Tự doanh cầm 3.400 hợp đồng Short lãi 6,6 tỷ.
Thứ năm tuần sau sẽ là đáo hạn phái sinh, nước ngoài sẽ không để thị trường rơi 5 phiên nữa. Làm như vậy hóa ra mất ăn 84 tỷ giúp nhỏ lẻ thoát lỗ à. Cuối tuần trước và đầu tuần này là thời cơ vàng để nước ngoài bán ra chốt lời mấy trăm tỷ mà không để thị trường rơi.
Tuần sau Tây sẽ kéo lên cả tuần "ăn" thêm nhỏ lẻ và tự doanh 100 tỷ lãi nữa. Mang số 1.000 tỷ vừa bán ra mua lại chấp nhận lỗ 1-2% cũng chỉ mất 10-20 tỷ, nhưng sẽ bảo vệ được khoản lợi nhuận hàng trăm tỷ từ phái sinh.
Nước ngoài sẽ kéo mạnh VN-Index tuần sau về 1.100 điểm, với lý do CPI Mỹ giảm, Fed sẽ không tăng lãi suất.