“Đối với tôi, ông ấy mất tích thật rồi, nhưng đối với chính quyền, tòa án, ông ấy vẫn hiện diện. Thử hỏi thế thì bao giờ tôi mới ly hôn được?”. Lời giãi bày trong nước mắt của người phụ nữ nông thôn đã có hơn 5 năm trời đệ đơn xin ly hôn mà không được giải quyết, nghe thật đắng lòng.

“Lẽ nào tôi phải mang tiếng có chồng hoài?”

Chị Thung là giáo viên của một trường cấp 2 thuộc huyện ngoại thành Hà Nội. Dạy văn nên tính chị nhẹ nhàng, nhẫn nhịn, trái ngược hẳn với ông chồng thợ mộc thô lỗ và hung bạo.

Lấy nhau được vài năm, khi đứa con gái đầu lòng 2 tuổi, chị Thung bắt đầu bị chồng chửi rủa, chê bai là “nhạt nhẽo như nước ốc”. Hóa ra trong một chuyến đi đóng đồ mộc xa quê, chồng chị Thung đã phải lòng một người phụ nữ buôn chuyến.

Khi con gái chị Thung lên 3, chồng chị đã bỏ nhà đi biệt tích. Được 5 năm như vậy thì chị Thung quyết định đệ đơn xin ly hôn. Cán bộ Tòa án hướng dẫn chị phải làm thủ tục tuyên bố mất tích cho ông chồng mới giải quyết ly hôn được. Nhưng chính quyền địa phương nơi chị Thung sống thì vẫn khăng khăng khẳng định chồng chị Thung còn sống.

Ảnh minh họa.

Đến lúc này, chị Thung mới biết, chồng chị tuy bỏ quê, bỏ vợ con đi sống với người phụ nữ khác ở tít tận đâu, nhưng cứ một năm đôi lần anh ta lại đảo qua nhà mấy ông chính quyền trò chuyện dăm lời, rồi lại đi biệt tích mà không nói cho ai biết là anh ta đang ở đâu.

Làm như vậy, trong mắt chính quyền anh ta không mất tích, nên người vợ cũng khó có thể ly hôn để lấy người khác được. “Tôi không ngờ lão ta lại có mưu kế hèn hạ đến thế” - chị Thung ngao ngán nói.

Nghe chuyện của chị Thung, PV chợt nhớ đến chương trình tư vấn pháp luật “Lối thoát ly hôn” do một tờ báo thuộc Hội Liên hiệp Phụ nữ tổ chức vào giữa năm ngoái để “mở điểm nghẽn” cho bạn đọc gặp vướng mắc về thủ tục pháp lý trong quá trình ly hôn.

Trong chương trình tư vấn đó, “làm sao để ly hôn với người vắng mặt” là vấn đề nóng nhất. Có những câu chuyện thoạt nghe tưởng khó tin nhưng lại là sự thật. Ví dụ như chuyện của chị P.T.B.P. (ngụ tại P.2, Q.Phú Nhuận, TP.HCM). Chồng chị có địa chỉ thường trú ở Q.3 nhưng đã bỏ đi từ năm 1995.

Sau nhiều năm đơn thân nuôi con, năm 2012 chị đến TAND Q.3 xin ly hôn nhưng Tòa án ra quyết định đình chỉ thụ lý vụ án vì chồng chị không còn ở nơi đăng ký hộ khẩu. “Lẽ nào tôi phải mang tiếng có chồng hoài?” - chị P.T.B.P khắc khoải hỏi.

Như chị P.T.B.P, chị B.T.T.K. đã phải chịu cảnh có chồng mà như không 4 năm nay. Chồng chị đã bỏ mẹ con chị về Quảng Nam sống. Chị gọi điện về quê đề nghị ly hôn, anh ta dứt khoát không đồng ý. Chị nộp đơn, Tòa án Bình Dương không nhận, đề nghị chị ra Quảng Nam. Chị ra tận Quảng Nam, Tòa ở đây cũng không cho chị đơn phương ly hôn vì anh chồng còn có mặt ở địa phương này.

Tỉnh táo để tự cứu mình

Có thể thấy, về vấn đề thủ tục ly hôn nói chung và ly hôn với người vắng mặt nói riêng, Bộ luật Tố tụng Dân sự đã quy định rất rõ ràng, đơn giản.

Nhưng trong thực tế, những vấn đề mà những người phụ nữ, đàn ông đang vướng mắc khi ly hôn với người vắng mặt lại vô cùng đa dạng. Được biết, Nghị quyết số 03 (ban hành ngày 3/12/2012) của Hội đồng Thẩm phán hướng dẫn phần “Những quy định chung” của Bộ luật Tố tụng Dân sự có hiệu lực thi hành trong năm 2013 đã và đang là “lối thoát” cho những người vướng thủ tục ly hôn với người vắng mặt, mất tích. Căn cứ vào đó, rất nhiều trường hợp sẽ được tháo gỡ.

Tuy nhiên, theo các luật sư, luật có quy định nhưng trong nhiều trường hợp, chính người trong cuộc do nôn nóng, thiếu hiểu biết các thủ tục đã vô tình làm cho việc ly hôn lẽ ra đơn giản của mình ở tòa bị kéo dài, để rồi bản thân họ phải gánh chịu.

Luật sư Trương Thị Hòa (Đoàn Luật sư TP.HCM) lưu ý: khi chuẩn bị ly hôn, tuyệt đối không được suy đoán thủ tục, bởi đây là một vấn đề phức tạp, không thể tự suy đoán. Mỗi người phải tự tìm hiểu trình tự những quy định pháp luật có liên quan đến hoàn cảnh của mình.

Bên cạnh đó, khi đến tòa phải hỏi thật kỹ trường hợp của mình có những vướng mắc, khó khăn gì. Khi đã hỏi Tòa mà vẫn chưa hiểu, nên xin tư vấn từ người có chuyên môn như luật gia, luật sư. “Sở dĩ nói vậy vì khi có vướng mắc về thủ tục pháp lý, nếu không có người hướng dẫn, các đương sự sẽ rất khó dứt khoát được với cuộc hôn nhân” – Luật sư Trương Thị Hòa nhấn mạnh.

Tuổi thọ hôn nhân ngày càng ngắn, phải chăng là do quả bóng thủy tinh thời hiện đại mỏng hơn, giòn hơn? Nhiều phụ nữ đã sớm cất đi quả bóng cao su, hy sinh cơ hội phát triển sự nghiệp, dồn hết tâm sức nâng niu quả bóng thủy tinh của đời mình nhưng liệu có giữ được một mái ấm bền vững?

Mất tất cả

Khi thấy chị bước hụt chân ở cầu thang tòa án, bà luật sư chạy đến đỡ, mới thấy mắt chị đã ràn rụa tự bao giờ. Òa khóc như một đứa trẻ lạc mẹ, chị hỏi: “Cô luật sư ơi, tôi có quyền kháng cáo không? Xa con gái làm sao tôi sống nổi?”. Bà luật sư lặng lẽ nhìn chị. Trước khi ra tòa, dù ít hy vọng thắng kiện, nhưng khi phiên xử kết thúc, bà vẫn không ngăn được cảm giác xót xa...

Chị vừa thua trong vụ xử ly hôn, tranh chấp quyền nuôi con với chồng. Khi tòa hỏi về điều kiện nuôi đứa con gái duy nhất, chị thành thật trình bày: “Từ khi sinh con, tôi chỉ làm nội trợ. Con tôi mắc chứng hen suyễn, rất yếu ớt nên nhiều năm rồi, tôi phải nghỉ việc ở nhà chăm con. Không ai hiểu và chăm sóc nó tốt bằng tôi. Chồng tôi ngày đi làm, tối chơi bời, nhậu nhẹt, không quan tâm gì đến con”. Chị mong được trực tiếp nuôi con, đề nghị chồng cấp dưỡng; chồng chị thì cương quyết bắt con. Trước tòa, anh ta oang oang khoe khả năng tài chính của mình, với mức lương mỗi tháng gần 20 triệu đồng, cơ ngơi đang ở là căn nhà lầu ba tầng do cha mẹ anh cho riêng. Với những điều kiện anh ta đang có, kế hoạch sau ly hôn sẽ cầm tấm bằng cử nhân trở về quê tìm việc làm của chị chỉ như “trứng chọi đá”.

Ảnh minh họa.

Cũng từng chua chát vì thua kiện, “mất” con, nhưng khi đã được đoàn tụ cùng con, chị Kim Yến (phụ bán hàng ăn ở Q.5, TP.HCM) lại lao đao, khổ sở. Chị ly hôn vào đầu năm 2013, tòa xử giao cả hai con trai cho chồng chị nuôi. Chỉ một thời gian ngắn sau, anh đã gửi hai con về quê nội ở miền Trung để rảnh tay lo cho việc sinh nở của cô bồ. Nhớ nhà, không thích nghi được cảnh sống mới, chính hai đứa trẻ đã tự đón xe đò, tìm về với mẹ. Chị Yến nhói lòng nhớ lại buổi chiều hai con tìm đến mình với bộ dạng nhếch nhác, bụng đói meo. 

Con trở về vừa là niềm vui, vừa là gánh lo vì chị đang ở nhà thuê, công việc tạm bợ, thu nhập bấp bênh. Mấy tháng nay, chị phải vay mượn người thân để lo nuôi con ăn học. Ngày bốn lượt đưa rước con đến trường, ảnh hưởng đến việc phụ bán hàng ăn, khiến chị đang có nguy cơ bị chủ cho thôi việc. Bàn với chồng cũ chuyện cấp dưỡng cho con, chị càng bẽ bàng, oán giận. Chồng cũ cho là chị đã rước con về thì tự lo liệu, không được yêu sách. Vả lại, giờ anh đã có thêm con nên không… dư tiền! Nếu có nộp đơn xin thay đổi quyền nuôi con và tòa bắt chồng cũ cấp dưỡng thì hành trình thi hành án cũng gian nan, trầy trật bởi thói ích kỷ, “sống chết mặc bây” của anh. Thực ra, chị từng tốt nghiệp trung cấp nhưng tấm bằng đã mốc meo vì những năm tháng chuyên tâm làm người phụ nữ của gia đình; trong lúc bạn bè chị đã leo lên những vị trí cao trong xã hội. Khi mất chỗ dựa kinh tế là người chồng, chị vất vả với nhiều nghề lao động phổ thông mà thiếu vẫn thiếu.

Giá trị của hy sinh

Khi ly hôn, gia đình tan vỡ, người phụ nữ của gia đình thường hụt hẫng, chới với như kẻ đi buôn mất vốn, không còn chỗ bấu víu cả về vật chất lẫn tinh thần. Dù có thể có bằng cấp nhưng do thiếu kinh nghiệm, hạn chế giao tiếp xã hội, họ bắt đầu lập nghiệp ở tuổi “vào hạ” rất khó, tự lo cho bản thân còn vất vả, huống gì phải đèo thêm các con. Trường hợp may mắn là khi người chồng cũ đón con về nuôi dạy bằng tình thương, trách nhiệm. Còn lại, một bộ phận không nhỏ các ông vì sĩ diện, vì muốn “trừng phạt” vợ nên giành con rồi bỏ phế. Khi đó, người phụ nữ dẫu thất vọng, xót xa nhưng đành chịu vì yếu thế.

Luật sư Vũ Thị Hoài Vân (Văn phòng Trợ giúp pháp lý cho phụ nữ số 6 TP.HCM) đúc kết: “Lép vế, thất thế… là tình trạng khó tránh khỏi khi bà nội trợ ly hôn. Nếu người phụ nữ có học thức, có nhiều cơ hội nghề nghiệp thì đừng bao giờ quyết định nghỉ việc, ở nhà chăm sóc chồng con. Nếu con đau ốm, vợ chồng nên phân công, sắp xếp, mỗi người luân phiên xin nghỉ phép để chăm con. Cũng có thể nhờ dịch vụ hoặc họ hàng trợ giúp”. Theo luật sư Hoài Vân, bức tranh gia đình với chồng bôn ba kiếm tiền, vợ lo con cái, nhà cửa… có vẻ rất ổn, nhưng nó chỉ ổn khi quan hệ hôn nhân êm đẹp, còn khi phát sinh mâu thuẫn, đổ vỡ thì người vợ sống phụ thuộc vào chồng luôn thiệt thòi, tổn thương. Hai bi kịch họ thường phải nhận lãnh là chồng tẩu tán tài sản còn họ thì không giành được quyền nuôi con.

Tính già hóa non, để khỏi tốn tiền thuê người giúp việc, chị Hà Thu (Q.4, TP.HCM) từng tình nguyện ở nhà chăm sóc con nhỏ và mẹ chồng bị tai biến liệt nửa người. Lúc đầu, hai vợ chồng đều tiếc rẻ công việc đồ họa ở công ty quảng cáo rất ổn định và phù hợp của chị, nhưng cỗ máy gia đình rồi cũng chạy tốt bởi chị khá đảm đang. Vài năm sau, chị Thu bắt đầu nhận thấy bất ổn. Chồng chị ngày càng gần với sự thờ ơ, phó mặc, khoán trắng việc “xây tổ ấm” cho vợ, không còn trân trọng sự hy sinh của vợ mà còn tỏ thái độ coi thường. Hằng ngày làm những công việc lặp đi lặp lại, chị dần trở nên cũ kỹ, mất sức hút và nhàm chán trong mắt chồng; hai tâm hồn đã không còn đồng điệu như trước.

Ngày bắt được tin nhắn mùi mẫn của chồng với cô đồng nghiệp trẻ, chị không đánh ghen mà nén chặt nỗi đau, âm thầm lập kế hoạch tách khỏi cái bóng của chồng. Chị đề nghị chồng chia sẻ trách nhiệm trong việc thuê người nuôi mẹ và gửi con vào nhà trẻ để đi làm. Dù không cứu vãn được gia đình nhưng quan trọng là chị đã giành được quyền nuôi con sau khi chia tay ông chồng trăng hoa, tệ bạc.

Sự hy sinh của người phụ nữ chỉ thực sự có ý nghĩa nếu đem lại những giá trị tích cực. Nếu tận tụy cho gia đình mà kết cục là người chồng trở nên vô trách nhiệm, bỏ lơ vợ con, chạy theo dục vọng ích kỷ; những đứa trẻ phải sống bơ vơ, mất hơi ấm tình thương thì sự tận tụy ấy chỉ là vô ích. Là người mẹ, người vợ, người phụ nữ luôn có nhu cầu hy sinh nhưng phải có tầm nhìn và quyết định sáng suốt để không phải chịu “thiệt thòi kép”, không hụt chân khi bị thảy ra giữa dòng đời.