Cuộc nghiên cứu của Nhân học và Lịch sử Quốc gia Mexico (INAH) đã khám phá ra những văn tự cổ và tượng đài tại Cobá, nơi nổi tiếng với những kim tự tháp dị hình, để tìm hiểu về một triều đại của 14 vị hoàng đế Maya từ năm 500 đến 780 sau Công Nguyên.
Những mảnh văn tự cổ đã dẫn họ đến manh mối mơ hồ về một chiến binh xinh đẹp. Trong số 14 thế hệ hoàng đế đứng đầu đế chế, có ít nhất một vị nữ hoàng.
Trái với tưởng tượng về những nam chiến binh Maya dũng mãnh, đứng đầu bởi một vị "hoàng đế mặt trời", văn tự rời rạc trên những mảnh đá vụn vỡ nhắc đến một "Lady Yopaat" hay "Lady K’awiil Ajaw". Vị nữ hoàng này đã cai trị suốt 40 năm đầu thế kỷ thứ 7 và là một chiến binh được tôn thờ.
Theo báo cáo mới nhất của INAH, đoạn lịch sử được giải mã cho thấy nữ hoàng chiến binh Maya danh tiếng này đích thân chỉ huy cuộc tấn công vào thành phố Yaxuná lân cận. Sau khi giành quyền kiểm soát, bà đã xây dựng một con đường dài 100 km nối liền hai thành phố. Một phần con đường này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay, như một minh chứng cho quyền lực và tầm ảnh hưởng của vị nữ hoàng.
Những phát hiện này đã làm thay đổi cách hiểu trước đây về lịch sử của Cobá và người Maya. Việc phát hiện ra một nữ chiến binh, lại còn là người cai trị một thành đô vĩ đại, là điểm đột phá trong nghiên cứu về người Maya. Tuy nhiên, với những mảnh văn bản rời rạc, các nhà khảo cổ vẫn không thể lần ra dấu vết về mộ phần của vị nữ hoàng Maya bí ẩn này.
Các nhà khảo cổ học đã tiến hành nhiều cuộc khảo sát, tìm kiếm thêm manh mối về cuộc đời và triều đại của vị nữ hoàng. Nhưng cho đến nay, câu chuyện về Lady Yopaat vẫn còn là một bí ẩn lớn.
Mặc dù vậy, những khám phá này đã góp phần làm sáng tỏ thêm về vai trò và vị thế của phụ nữ trong xã hội Maya cổ đại, cho thấy họ không chỉ là những người giữ gìn nếp nhà mà còn có thể là những chiến binh và người cai trị đầy quyền lực.
Câu chuyện về nữ hoàng Maya tại Cobá không chỉ thu hút sự chú ý của giới khảo cổ mà còn của cả những người yêu thích lịch sử và văn hóa cổ đại. Bí ẩn về nàng chiến binh xinh đẹp, người đã cai trị và bảo vệ thành đô Cobá vẫn còn đó, chờ đợi những khám phá mới để hoàn thiện bức tranh về một thời kỳ huy hoàng nhưng đầy bí ẩn của người Maya.
