Đền Chợ Củi (xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân) cách thành phố Hà Tĩnh khoảng 40km về phía Đông Bắc và cách thành phố Vinh khoảng 10km về phía Nam. Đền Chợ Củi chỉ cách quốc lộ 1A khoảng 200m, tọa lạc giữa khu dân cư đông đúc, quay mặt về hướng Tây Bắc, lưng tựa vào núi, phía trước là dòng sông Lam thơ mộng.
Đền Chợ Củi còn có tên gọi khác là Thánh Mẫu Linh từ hoặc Cô Độc Linh từ, được xây dựng vào thời Hậu Lê. Dù đã trải qua một số lần trùng tu, tôn tạo, ngôi đền vẫn giữ được nét linh thiêng cổ kính. Bố cục kiến trúc đền Chợ Củi nối liền với nhau theo trục thần đạo và toàn bộ không gian nội điện được bố trí thành các cung thờ từ trên xuống dưới gồm cung thờ Thánh Mẫu (thờ Tam phủ), cung thờ Ngũ vị Tôn ông, cung thờ Quan Hoàng Mười, cung Chầu Mười và cung Trần Triều.
Tương truyền từ ông Hoàng Đệ nhất tới ông Hoàng Mười đều có gốc tích là con trai Long thần Bát Hải Đại vương ở hồ Động Đình. Ông Hoàng Mười trong tâm thức người dân xứ Nghệ là hiện thân của Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi, vị tướng tài thời nhà Lê, tham gia nghĩa quân Lam Sơn lập được nhiều công lao trong công cuộc đánh đuổi giặc Minh vào thế kỷ XV.
Toàn bộ ngôi đền được phủ bóng cây xanh, phía trước là dòng sông Lam, phía sau là núi cao. Tạo cho đền một địa thế uy linh, đẹp và yên bình.
Dòng sông Lam ngay trước cổng đền vẫn lặng lẽ trôi, ngôi đền thiêng vẫn ngày từng ngày được nhiều du khách gần xa biết đến.
Đền Chợ Củi, theo truyền thuyết năm xưa chính là nơi di quan ông Hoàng Mười trôi về và hóa. Ngày ông giáng sinh 10/10 âm lịch được coi là tiệc chính của ông. Vào ngày này, du khách thập phương nô nức đến chiêm bái, cửa đền ông thật là tấp nập, trải dài đến tận đôi bờ sông Lam. Người ta dâng ông: cờ quạt bút sách … để cầu tài cầu lộc cũng là cầu mong cho con em được đỗ đạt khoa cử, thành tài để làm rạng danh tổ tông.
Vào năm 1993 đền Chợ Củi được xếp hạng di tích cấp quốc gia. Kể từ khi được khởi tạo vào cuối đời nhà Lê, đền Chợ Củi nổi tiếng linh thiêng thờ Đức quan Hoàng Mười nên được du khách gần xa tìm đến, nhất là mỗi dịp tết đến xuân về.
Lễ hội đền Chợ Củi diễn ra ngay từ đầu năm, nhưng hàng năm vào dịp ngày 3/ 3 âm lịch (ngày giỗ Thánh Mẫu) và ngày 10/10 âm lịch (ngày giỗ Quan Hoàng Mười) mới được tổ chức lớn và trọng thể nhất. Các sinh hoạt văn hóa dân gian như hát chầu văn, lễ hầu đồng diễn ra thường xuyên tại đền, những lời ca, tiếng nhạc rộn ràng say đắm tạo nên một không khí lễ hội rất sống động như mời gọi, lưu giữ bước chân du khách muôn phương.
