Homo naledi được cho là ra đời khoảng 335.000 năm trước, tức xấp xỉ niên đại của Homo sapiens chúng ta (khoảng 300.000-350.000 năm trước, theo các nghiên cứu). Tuy nhiên họ chỉ sống song song trên địa cầu với chúng ta khoảng 100.000 năm, sau đó tuyệt chủng vào khoảng 236.000 năm trước.
Gọi là " loài người ma" bởi các mảnh hài cốt từng được tìm thấy từ họ rất nhỏ và không chứa đựng nhiều thông tin, khó dùng để mô tả đầy đủ về nhân dạng, nhất là khi không có hộp sọ.
Mới đây, một nhóm nghiên cứu đứng đầu là nhà cổ sinh vật học Lee Berger, đã khai quật được hai ngôi mộ cổ trong Rising Star, hệ thống hang động đầu tiên đem đến cho nhân loại hài cốt của Homo sapiens.
Phát hiện này đã chứng minh được giả thuyết Homo naledi biết chôn cất người chết từng được đặt ra trong một nghiên cứu công bố năm 2017.
Hai ngôi mộ cổ này là hai hố chôn cất nông, hình bầu dục, được đục vào sàn của một khoang trong hang, phù hợp với hành động có chủ đích nhằm chôn cất thi thể.
Một trong 2 hố chôn cất còn lưu lại tàn tích của một lễ cúng, với một món đồ tạo tác được tìm thấy ngay vị trí gần xương bàn tay và cổ tay, được cho là đồ tùy táng.
Các nhà khoa học còn tìm thấy những hình khắc có ý nghĩa trên đá, ngay phía trên 2 ngôi mộ cổ.
Theo Tiến sĩ nhân chủng học John Hawks nhận định, việc tìm thấy các hài cốt của người Naledi bao gồm cả người lớn và trẻ em trong hang động cho thấy họ đã sống như một quần thể. Cuộc sống của vẫn còn khá nhiều bí ẩn chờ đợi giới khoa học đi tìm lời giải.
Trước đó, trong một bài giảng tại Viện Khoa học Carnegie ở New York - Mỹ, nhà cổ nhân học nổi tiếng Lee Berger của Đại học Witwatersrand (Johannesburg - Nam Phi) cho biết họ vừa tìm thấy "dấu hiệu sử dụng lửa ở khắp mọi nơi" trong Dinaledi Chamber, được tạo ra bởi loài Homo naledi.
Các bằng chứng cho thấy đó là sự sử dụng lửa có kiểm soát - không đơn thuần là đốt cái gì đó, mà rõ ràng là thắp sáng và nấu ăn.
Đây là một thông tin hoàn toàn gây sốc, bởi cho dù có những bằng chứng cho thấy Homo naledi có thể đã biết đến lửa, nhưng dùng nó để nấu ăn hay cho các hành động văn minh hơn thì phải đợi rất lâu sau đó, khi loài người tinh khôn Homo sapiens chúng ta tiến hóa đến một mức độ nhất định.
Thế nhưng phát hiện mới cho thấy bếp ăn của những con người sống trong Dinaledi Chamber có thể đã đỏ lửa từ trước khi Homo sapiens biết kiểm soát lửa cho những mục tiêu tinh vi này.
