Tiểu thuyết Bỉ vỏ được Nguyên Hồng ấp ủ khi 16 tuổi trong giai đoạn nghèo tới mức muốn chết đi. Đầu năm 1936, khi Nguyên Hồng 18 tuổi, bản thảo đầu tiên của cuốn tiểu thuyết (khoảng 170 trang) hoàn thành.
Giải thích về tựa đề Bỉ vỏ, Nguyên Hồng cho hay, bỉ là con, vỏ là ăn cắp. Một con ăn cắp. Cái tên này theo đúng tiếng lóng cả xã hội đương thời. Tiểu thuyết Bỉ vỏ chính là câu chuyện và cuộc đời của một con ăn cắp: Tám Bính.
Bính trong Bỉ vỏ vốn là cô gái quê hiền lành, vì nhẹ dạ nên có thai và bị bỏ rơi. Gục ngã trước những tục lệ cay nghiệt, đẻ xong, Bính bỏ làng đến Hải Phòng và liên tiếp bị hãm hiếp, bị lừa lọc, bị buộc phải làm nghề mại dâm.
Thoát khỏi nhà chứa, Bính lấy Năm Sài Gòn, trùm lưu manh đất Hải Phòng. Bính yêu Năm Sài Gòn và muốn lôi kéo hắn về con đường làm ăn lương thiện, nhưng không thể lay chuyển được chồng nên cuộc sống đổ vỡ.
Bính trở về Nam Định lấy chồng mới làm mật thám gác xà lim. Rồi cuộc đời đưa đẩy, Bính lại làm vợ của Năm Sài Gòn và theo hẳn nghề ăn cắp. Cuối cùng Bính bị bắt cùng trùm giang hồ trong một vụ cướp của giết người. Kẻ bị giết chính là đứa con mà Bính đã phải cho đi khi còn đỏ hỏn.
Khi xây dựng Tám Bính, Nguyên Hồng cho biết ông không dựa vào nguyên mẫu nào. Cuộc đời Tám Bính, hoàn toàn do ông tạo nên với tất cả tưởng tượng, suy nghĩ của ông về sự đau khổ mà ông đang sống và phải sống ở xã hội lúc bấy giờ.
Nguyên Hồng cho biết, Tám Bính lẻ loi, bơ vơ, trơ trọi là hình ảnh của bao nhiêu người cùng cảnh. Ông mượn Tám Bính để đưa ra giữa ánh sáng ban ngày về một sự thật trong những sự thật của một hạng người, một số người.
Sau này, Bỉ vỏ được chuyển thể thành kịch, phim, trong đó bộ phim "Người đàn bà ăn cắp" gây được tiếng vang lớn. Nghệ sỹ Hoàng Cúc đảm nhận nhân vật Tám Bính. Cho đến ngày nay, khán giả vẫn nhớ Hoàng Cúc với nụ cười nửa miệng "kinh điển" trong vai Tám Bính của Bỉ vỏ.
