Khoáng sản khai thác được chất lên một chiếc xe tải ở vùng Donetsk, Ukraine. Ảnh: Forbes.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gần đây xác nhận Kiev và Washington đã đạt thỏa thuận khoáng sản. Ông Zelensky sẽ ký thỏa thuận với ông Trump tại Nhà Trắng vào ngày 28/2.
Chi tiết thỏa thuận chưa rõ rằng nhưng Ukraine được cho là sẽ chuyển 50% số tiền thu được từ các nguồn tài nguyên khoáng sản khai thác trong tương lai vào một quỹ do hai bên cùng sở hữu.
Thỏa thuận sẽ không bao gồm các mỏ khai thác đang hoạt động và một phần số tiền thu được sẽ được dùng để trả nợ Mỹ dù khoản nợ cụ thể là bao nhiêu chưa được xác định.
Lí do Ukraine sẵn sàng để Mỹ khai thác
Tổng thống Mỹ Donald Trump mô tả thỏa thuận có ý nghĩa “rất to lớn” vì đem lại lợi ích cho Mỹ. Các nguồn tài nguyên của Ukranie mà Mỹ quan tâm gồm lithium, graphite, titanium và đất hiếm.
Nhưng các chuyên gia nói với tạp chí Forbes, rằng Ukraine thực chất sẵn sàng trao cho Mỹ khoáng sản vì chi phi đầu tư khai thác tốn kém, mất nhiều năm thực hiện và cuối cùng chưa chắc đã thu lời như tính toán hiện nay.
Đất hiếm gồm 17 nguyên tố kim loại phục vụ sản xuất pin xe điện và thiết bị quốc phòng công nghệ cao. Ước tính Ukraine sở hữu khoảng 5% nguồn tài nguyên này của thế giới.
Thực tế là Ukraine chưa có bất cứ dự án khai thác đất hiếm nào, theo S&P Global. Việc mở rộng khai thác nguồn tài nguyên như vậy, bên cạnh lithium, graphite và titanium đòi hỏi "sự đầu tư đáng kể", Willis Thomas, chuyên gia đến từ công ty nghiên cứu khai thác và kim loại CRU Group, nói.
“Không dễ dàng để khai thác khoáng sản của Ukraine. Để đào được khoáng sản lên và thu lời từ chúng cũng phải mất 10 – 15 năm”, nhà phân tích định giá đất hiếm George Ingall, đến từ công ty Benchmark Minerals Intelligence, nói với Forbes.
Về nguồn lithium của Ukraine, nhanh nhất “cũng phải mất 3-4 năm để tài nguyên này được bán ra thị trường”, nhà phân tích David Deckelbaum đến từ công ty đầu tư TD Cowen (Mỹ), nói.
Ngoài ra, do thỏa thuận không bao gồm các mỏ khoáng sản đang khai thác, Mỹ sẽ không thể tiếp cận các khu mỏ có thể thu lời ngay như một mỏ than chì 90 năm tuổi và hai mỏ lithium khai thác ở giai đoạn đầu, ông Ingall nói.
“Tôi ước tính số tiền xây dựng hạ tầng và khai thác mỏ khoáng sản mới của Ukraine có thể lên tới 2 tỷ USD”, ông Ingall nói, lưu ý rằng các công ty khai thác trên toàn cầu đang "thực sự vật lộn để có được bất kỳ khoản đầu tư nào" do điều kiện thị trường hiện nay không tốt.
“Có bao nhiêu khoáng sản, đất hiếm dưới lòng đất không quan trọng. Nếu không thể thu lời nhanh thì không ai muốn làm”, ông Ingall giải thích.
Trung Quốc thống trị thị trường
Thomas lưu ý, than chì và đất hiếm "tương đối dồi dào" trên toàn thế giới. Phần lớn giá trị của chúng không phải đến từ nguyên liệu thô mà là khi được chuyển đổi thành dạng hóa học cần thiết để sản xuất pin và thiết bị công nghệ cao.
Hiện tại, Trung Quốc được cho là kiểm soát 65% đến 70% công suất tinh chế lithium trên toàn thế giới. Nga cũng là quốc gia có công nghệ khai thác ở mức tinh vi.
“Vấn đề không phải là mỏ khoáng sản vì nếu cần có thể tìm được ở Úc hay Nam Mỹ. Rất khó cạnh tranh với Trung Quốc vì mức giá tinh chế đất hiếm mà họ đưa ra rất rẻ, các công ty nước ngoài không thể cạnh tranh được”, Thomas nói.
Tình hình thị trường cho thấy việc khai thác khoáng sản của Ukraine sẽ không giúp giải quyết gì cả trong tương lai gần vì cần sự đột phá về mặt công nghệ sản xuất, Thomas nhấn mạnh.
Các chuyên gia cũng lưu ý, nguồn khoáng sản, đất hiếm của Ukraine có thể đem lại lợi ích cho công ty xe điện Tesla của tỷ phú Elon Musk. Nhưng thực tế là ông Musk đã có dây chuyền sản xuất quy mô ở Trung Quốc và đến nay chưa từng đề cập khả năng mở rộng sản xuất sang Ukraine, theo Forbes.