|
Các phi công thường phải trải qua hiện tượng bí ẩn bỗng chốc trở nên già nua rồi trở về trạng thái ban đầu chỉ trong tích tắc. Đó là do cơ thể con người, giống như phần còn lại của sự sống trên Trái đất, đã thích nghi với cuộc sống trên cạn, trong đó chúng ta luôn tiếp xúc với lực hấp dẫn của Trái đất (g). |
|
Gọi lực hấp dẫn tiêu chuẩn này của Trái đất (9,82 m/s^2 ) là 1G. Tuy nhiên, trong các chuyến bay của phi công, họ có thể gặp phải những tình huống có nhiều hơn hoặc ít hơn hằng số 1G này. Theo đó, sinh lý của cơ thể của họ đều sẽ bị ảnh hưởng và phản ứng với sự thay đổi của trong lực G. |
|
Khi một máy bay đang bay về phía Trái đất và tác dụng lực đẩy lên đường chuyển động đó, thì nó đang tăng tốc với tốc độ đó cộng với 1G (9,82 m/s^2). Khi cùng một máy bay tăng tốc ra để thoát khỏi bề mặt Trái đất, tổng các lực gia tốc sẽ là hiệu số so với lực đẩy và 1G. |
|
Lực G tác dụng lên cơ thể người theo các trục (hoặc hướng) khác nhau. Chúng thường được mô tả là các trục x, y, z. Mỗi có một hướng dương (+) hoặc âm (-), trong đó hướng dương là hướng xuống cùng chiều với lực hút của Trái đất và ngược lại. |
|
Gx được mô tả là lực tác động lên cơ thể từ ngực ra sau; Gy là một lực tác dụng từ vai này sang vai khác, và nó gặp phải trong quá trình cuộn aileron (một động tác nhào lộn trên không trong đó máy bay thực hiện một vòng quay 360°). |
|
Các phi công nhào lộn thường xuyên gặp phải loại lực G này và vẫn có thể điều khiển máy bay một cách an toàn và chính xác. Gz là lực hấp dẫn tác dụng lên trục thẳng đứng của vật - song song với tủy sống. |
|
Trục liên quan nhiều nhất đến điều này chính là Gz, bởi lực G được truyền dọc theo trục này diễn ra thường xuyên trong chuyến bay và nó cũng có tác động sinh lý lớn hơn đáng kể. Gia tốc theo trục Gx thường được các phi hành gia trải qua trong quá trình phóng tàu con thoi. |
|
Gia tốc Gy thì ít liên quan hơn, nhưng nó cũng đang được chú ý nhiều hơn do sự phát triển của các máy bay chiến đấu thế hệ mới hơn với động cơ đẩy đa hướng như F-22 và F-35. Để đơn giản, thuật ngữ 'G' trong phần còn lại của bài viết thường chỉ được áp dụng cho các lực trong trục Gz. |
|
Hệ thống tuần hoàn bị ảnh hưởng đáng kể nhất bởi lực G tăng lên trong quá trình bay. Ngay cả ở mức 1G, huyết áp ở người khi đang ứng thằng sẽ có áp lực cao nhất ở chi dưới (chân) và thấp nhất trong não (ở sọ não) do trọng lực. |
|
Do cơ thể con người đã thích nghi trong môi trường 1G và xây dựng các cơ chế để bù đắp cho sự khác biệt này. Nên khi lực G tăng lên, hiện tượng sinh lý trên được phóng đại và sự chênh lệch huyết áp giữa sọ não và phần dưới của cơ thể sẽ trở nên lớn hơn và dẫn đến tình trạng thiếu oxy não đáng kể (không có máu = không có oxy). Kết quả cuối cùng là bất tỉnh. |
|
Trong lĩnh vực hàng không, điều này được gọi là G-LOC, hay còn gọi là mất ý thức do G, và cho đến nay nó vẫn là một nguyên nhân chính dẫn đến tình trang mất kiểm soát trong cả hàng không máy bay chiến đấu quân sự và máy bay nhào lộn dân dụng. |
|
Ngoài tác động đến tuần hoàn, lực G tăng lên còn làm gián đoạn hô hấp bằng cách chuyển máu đến các đáy phổi, làm xẹp các túi khí nhỏ (gọi là phế nang) và tạo ra sự không tương thích về thông khí/ bơm máu chung do không khí vẫn còn ở phần trên của phổi, nơi có rất ít lưu lượng máu. |