Nhịp sống ngày càng hối hả, việc nấu ăn một lần để dùng cho nhiều bữa đã trở thành thói quen của không ít gia đình, đặc biệt là người đi làm, sinh viên, hay các hộ gia đình đông người. Tuy nhiên, thức ăn để qua đêm tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe mà không phải ai cũng biết rõ. Trong đó, nguy cơ nhiễm chất độc nitrite và vi khuẩn gây bệnh là những hiểm họa âm thầm nhưng rất đáng lo ngại.
 |
| Hình minh hoạ/ Nguồn Internet |
Nitrite – sát thủ vô hình trong món ăn tưởng như vô hại
Nitrite là một hợp chất hóa học có thể hình thành tự nhiên trong thực phẩm, đặc biệt là các loại rau xanh như rau muống, cải bó xôi, rau dền, cải thìa… Những loại rau này vốn chứa một lượng nitrate nhất định, một chất vốn không gây hại khi còn tươi sống hoặc được nấu chín và ăn ngay. Tuy nhiên, nếu rau đã nấu chín bị để qua đêm, đặc biệt là không được bảo quản lạnh đúng cách, nitrate sẽ chuyển hóa thành nitrite nhờ hoạt động của enzyme và vi khuẩn có mặt trong môi trường.
Vấn đề nằm ở chỗ nitrite có khả năng gây ngộ độc cấp tính, dẫn đến tình trạng methemoglobin máu, một rối loạn khiến oxy không được vận chuyển hiệu quả đến các cơ quan. Người bị ngộ độc nitrite có thể gặp các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi, tím tái, đau đầu, thậm chí mất ý thức nếu không được xử lý kịp thời.
Đặc biệt, trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất do hệ enzyme còn chưa phát triển hoàn thiện. Không dừng lại ở đó, nitrite còn có thể phản ứng với các axit amin trong dạ dày để tạo ra nitrosamine, một hợp chất đã được chứng minh có khả năng gây ung thư thực quản, dạ dày và gan trong nhiều nghiên cứu. Dù liều lượng ngắn hạn chưa đủ để gây bệnh ngay lập tức, nhưng việc tích tụ nitrite trong thời gian dài có thể là nguyên nhân tiềm ẩn cho nhiều bệnh lý nghiêm trọng về lâu dài.
Vi khuẩn gây bệnh, mối nguy đến từ sự chủ quan
Không chỉ riêng nitrite, thức ăn để lâu còn là môi trường lý tưởng để các loại vi khuẩn phát triển. Trong điều kiện nhiệt độ từ 5°C đến 60°C được gọi là “vùng nguy hiểm” về nhiệt độ thực phẩm vi khuẩn có thể sinh sôi với tốc độ chóng mặt, có thể gây ra: Tiêu chảy, sốt, đau bụng, ngộ độc nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Một điều đáng lưu ý là một số vi khuẩn sinh ra ngoại độc tố, loại độc tố không bị phá hủy kể cả khi đun nóng lại thức ăn. Điều này khiến nhiều người lầm tưởng rằng việc hâm nóng sẽ “giải độc” cho món ăn, trong khi thực tế, phần nguy hiểm nhất vẫn còn tồn tại.
Những thực phẩm nên hạn chế để qua đêm
Không phải thực phẩm nào cũng có thể giữ lại qua đêm. Một số món ăn đặc biệt nhạy cảm, cần được chú ý đặc biệt: Các món rau luộc, canh rau dễ tích tụ nitrite nếu để lâu hoặc bảo quản sai cách; Cơm, cháo, bún, mì dễ bị nhiễm Bacillus cereus nếu không để nguội và cho vào tủ lạnh đúng lúc; Trứng chiên, trứng luộc lòng đào dễ nhiễm khuẩn nếu không ăn hết sau khi nấu; Các món có nước dùng như bún bò, phở, nước lèo là môi trường “ưa thích” của vi khuẩn nếu để ở nhiệt độ phòng.
Cách bảo quản và sử dụng thức ăn thừa an toàn
Để giảm thiểu rủi ro từ thức ăn để qua đêm, người tiêu dùng nên tuân thủ một số nguyên tắc sau:
Làm nguội nhanh chóng: Không để thức ăn ngoài nhiệt độ phòng quá 2 tiếng. Sau khi nguội, nên chia nhỏ và bảo quản trong hộp kín, đặt ngay vào ngăn mát tủ lạnh (dưới 5°C).
Không dùng lại nhiều lần: Hâm nóng nhiều lần sẽ làm thực phẩm mất giá trị dinh dưỡng và tăng nguy cơ phát sinh độc tố.
Hâm nóng kỹ trước khi ăn: Đảm bảo đun sôi hoặc làm nóng ở nhiệt độ cao, giúp tiêu diệt phần lớn vi khuẩn (nếu có).
Ghi nhớ thời hạn sử dụng: Thức ăn thừa chỉ nên dùng trong vòng 24 – 48 giờ. Không cố tận dụng thực phẩm đã để lâu hơn 2 ngày.
Tránh ăn các món có dấu hiệu thay đổi mùi, màu, vị: Dù chưa đến hạn, nếu thực phẩm có mùi lạ, chua hoặc nhớt, cần bỏ ngay.