Sự thật ấn tượng về “Vua” vũ khí Việt Nam Trần Đại Nghĩa (kỳ 1)

Theo các nhà khoa học, các nghiên cứu về tổng kết chiến tranh chống Pháp và Mỹ cũng đều khẳng định vai trò không thể thiếu của vũ khí, trang bị do Việt Nam tự thiết kế, chế tạo. Theo đó, GS.VS Trần Đại Nghĩa là một trong những "cánh chim đầu đàn" của khoa học - công nghệ Việt Nam và của đội ngũ trí thức trực tiếp làm nhiệm vụ nghiên cứu, thiết kế, chế tạo vũ khí, trang bị phục vụ sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

“Nhìn vào lịch sử nước nhà, muốn phục vụ đất nước thì phải biết chế tạo vũ khí đi đôi với con người có tài thao lược. Năm học cuối cấp ở trường Mỹ Tho, tôi bước sang tuổi mười bảy, cảm thấy mình có năng khiếu môn Toán và các môn khoa học tự nhiên. Từ đó, tôi nung nấu ý chí theo hướng này, học cho tốt để có đủ năng lực tham gia chế tạo vũ khí cho các cuộc nổi dậy chống thực dân Pháp. Đó là hoài bão của tôi”, Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa từng chia sẻ.

Tìm hiểu của Tri thức và Cuộc sống cho thấy, hoài bão của ông Trần Đại Nghĩa chỉ có thể trở thành hiện thực khi ông được gặp Bác Hồ vào năm 1946. Trong những ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Paris, ông thường xuyên được tháp tùng Người. Tư tưởng, nhân sách, tri thức uyên thâm của Bác Hồ đã làm cho kĩ sư trẻ Phạm Quang Lễ tràn đầy niềm tin, quyết chí theo Bác để thực hiện hoài bão chế tạo vũ khí.

Ngày 19/9/1946, Phạm Quang Lễ từ bỏ công việc kỹ sư trưởng ở một hãng nghiên cứu chế tạo máy bay với mức lương là 5.500 fance/tháng, tương đương với 22 lạng vàng/tháng để về nước trên chiến hạm Dumont d’Urville từ cảng Toulon. Ngày 20/10/1946, tàu cập cảng Hải Phòng. Phạm Quang Lễ được phân công về Cục Quân giới (Bộ Quốc phòng), tham gia nghiên cứu chế tạo súng chống tăng theo mẫu Bazooka của Mỹ với hai viên đạn dự trữ do Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Tạ Quang Bửu cung cấp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh rất trọng dụng và trực tiếp giao nhiệm vụ cho ông Trần Đại Nghĩa khi đất nước phải đối phó với thù trong, giặc ngoài sau Cách mạng tháng Tám. Ngày 5/12/1946, Người gọi Phạm Quang Lễ về Hà Nội trực tiếp giao ông làm Cục trưởng Cục Quân giới (đóng tại Ứng Hòa) với nhiệm vụ “lo vũ khí cho bộ đội”. “Làm vũ khí cho bộ đội đánh giặc là một việc làm Đại Nghĩa”, Bác Hồ nhấn mạnh.

Nhận nhiệm vụ trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn và gần như bắt đầu từ số không, sau 3 năm, Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa đưa ngành quân giới non trẻ phát triển mạnh mẽ. Ông các cộng sự đã có những sáng tạo khoa học phi thường, chế tạo được nhiều loại vũ khí kịp thời phục vụ bộ đội chiến đấu, như: súng và đạn Bazooka, SKZ, đạn AT và các loại bom bay... Những vũ khí được Cục Quân giới chế tạo đã góp phần quan trọng để bộ đội ta giành thắng lợi trên các chiến trường, đặc biệt là chiến dịch biên giới 1950.

GS.VS Trần Đại Nghĩa đứng trước những khó khăn lớn về nhiều mặt. GS.TS. Tô Bá Trọng, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra, nguyên Ủy viên Đoàn Chủ tịch Hội đồng Trung ương Liên hiệp Hội Việt Nam, kể: Thời đó, trụ sở cơ quan nguyên là nhà dân, ở số 30A phố Bà Triệu, Hà Nội. Về nhân sự, hầu hết các ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Liên hiệp Hội Việt Nam là những cán bộ kiêm nhiệm. Nhân lực của cơ quan không quá mười người, thành thử phần lớn trọng trách đặt lên vai Chủ tịch Trần Đại Nghĩa. Một chiếc xe Volga đen duy nhất của cơ quan dùng để đưa đón Chủ tịch, nhưng nhiều khi vẫn được GS.VS Trần Đại Nghĩa cho sử dụng vào các nhiệm vụ khác của cơ quan.

Từ năm 1983-1988, dưới sự dẫn dắt của GS.VS Trần Đại Nghĩa, quy mô của Liên hiệp Hội Việt Nam đã được mở rộng. Công tác tuyên truyền và phổ biến kiến thức cũng được chú trọng. Nhiều cuộc hội thảo khoa học đã được tổ chức. Tại đây, các trí thức đã đóng góp nhiều ý kiến tâm đắc và sâu sắc vào dự thảo nhiều văn kiện quan trọng về đường lối, chủ trương, chính sách và pháp luật của Đảng vả Nhà nước. Hoạt động hợp tác quốc tế cũng sớm được Chủ tịch Trần Đại Nghĩa triển khai nhằm giới thiệu với quốc tế về một tổ chức mới; đồng thời trao đổi kinh nghiệm với các tổ chức quốc tế…

Sau khi hoàn thành nhiệm kỳ Chủ tịch đầu tiên, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II và III nhất trí suy tôn GS. Trần Đại Nghĩa là Chủ tịch danh dự Liên hiệp hội Việt Nam. Giáo sư cũng có nhiều đóng góp xây dựng Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, Viện Khoa học Việt Nam…

GS.VS Trần Đại Nghĩa được tặng danh hiệu Anh hùng Lao động năm 1952, khi ông vừa tròn 38 tuổi và nhiều huân chương, giải thưởng cao quý: Huân chương Độc lập hạng nhất, Huân chương Kháng chiến hạng nhất, Huân chương Hồ Chí Minh, Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - kĩ thuật.