 |
| Phát triển rực rỡ từ thiên niên kỷ 4 đến thiên niên kỷ 2 TCN ở khu vực ngày nay là vùng Norte Chico, duyên hải bắc trung bộ Peru, văn minh Norte Chico (còn gọi là văn minh Caral hoặc văn minh Caral-Supe) chính là nền văn minh lâu đời nhất châu Mỹ. |
 |
| Theo các nhà nghiên cứu, đô thị đầu tiên của nền văn minh này đã hình thành vào khoảng năm 3.500 TCN. Từ khoảng năm 3.200 TCN trở đi, các khu định cư quy mô lớn và công trình xây dựng cộng đồng đã định hình rõ ràng. Vào thời điểm hưng thịnh, văn minh có tới 30 trung tâm dân cư lớn. |
 |
| Đối chiếu niên đại với các nền văn minh lớn khác, xã hội có tổ chức phức tạp ở Norte Chico xuất hiện một thiên niên kỷ sau văn minh Sumer ở vùng Lưỡng Hà, cùng thời với sự xuất hiện các kim tự tháp Ai Cập và có trước văn minh Olmec ở Trung Mỹ gần hai thiên niên kỷ. |
 |
| Thành tựu ấn tượng nhất của nền văn minh Norte Chico là các công trình kiến trúc đồ sộ của nó còn lưu dấu đến ngày nay, bao gồm cả các gò đống nhân tạo có cấu trúc rất phức tạp và quảng trường tròn lõm xuống. |
 |
| Di tích đầu tiên của văn minh Norte Chico được các nhà khảo cổ học xác định từ năm 1905 và việc khai quật có quy mô được tiến hành vào thập niên 1940 tại vùng bờ biển. Những thập niên sau đó, nhiều di tích được tìm thấy phía trong nội địa. |
 |
| Vào cuối thập niên 1990, các nhà khảo cổ học Peru đã dựng nên được bức tranh hoàn chỉnh đầu tiên về nền văn minh Norte Chico. Nhưng lúc đó, niên đại của nền văn minh này vẫn chưa được xác định rõ ràng. |
 |
| Phải đến đầu những năm 2000, thông qua việc định tuổi cacbon phóng xạ trên một khu vực rộng lớn, các nhà nghiên cứu mới khẳng định Norte Chico là nền văn minh cổ xưa châu Mỹ. Khám phá này đã khiến giới nghiên cứu thời điểm đó chấn động. |
Mời quý độc giả xem video: Giải mã thông điệp ý nghĩa trống đồng Đông Sơn. Nguồn: Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội.