UBND TP Hà Nội vừa báo cáo HĐND TP việc thực hiện nghị quyết về đề án "Tăng cường quản lý phương tiện giao thông đường bộ nhằm giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn 2030", trong đó có nội dung thu phí phương tiện vào nội đô. Dù mới là chủ trương nhưng đã vấp phải sự phản ứng từ dư luận với nhiều ý kiến không đồng tình.
Trao đổi với PV Kiến Thức, Luật sư Trương Anh Tú - Đoàn Luật sư Hà Nội nhận định, đề xuất thu phí sử dụng giao thông tự động đối với xe hơi đi vào khu vực trung tâm hai thành phố lớn là Hà Nội và TP HCM, nhằm mục đích điều tiết, giảm thiểu ùn tắc giao vừa đưa ra đã bộc lộ nhiều điều bất hợp lý gây nhiều ý kiến trái chiều và không có tính thực tiễn, ảnh hưởng lớn đến đời sống nhân dân.
 |
| Nghĩa vụ “giải bài toán” ủn tắc, trách nhiệm chính thuộc về cơ quan quản lý nhà nước nên không thể đẩy cái khó về phía dân. Ảnh: Vietnamnet. |
"Bản chất giao thông công cộng là sự đầu tư của cơ quan chính quyền nhà nước, người dân và các đối tượng khác là sử dụng dịch vụ công đó. Việc thu phí dịch vụ là đánh thẳng vào túi tiền của người dân nhưng vấn đề ở chỗ tại sao người dân phải đóng phí trong khi họ đã đóng rất nhiều các loại thuế phí khác liên quan đến ô tô như thuế nhập khẩu ô tô, thuế giá trị gia tăng, thuế trước bạ, đăng kiểm, phí giao thông đường bộ, phí cầu đường… và đề án này có khẳng định được kết quả sẽ không xảy ra tình trạng ùn tắc hay ngược lại người dân phải nộp “thuế chồng thuế”, “phí chồng phí” mà tắc nghẽn giao thông vẫn xảy ra hàng ngày và để lại thêm các hệ lụy mới", Luật sư Trương Anh Tú nêu ý kiến.
Luật sư Trương Anh Tú đặt câu hỏi, xuất phát từ những tranh cãi về mục đích của dự án mang lại liệu có tính thực tiễn và giải pháp ưu việt chống ùn tắc giao thông tại các thành phố lớn hiện nay?
Luật sư Tú cho biết, theo thông tin, đề xuất thu phí ô tô vào nội đô được tham khảo học hỏi từ một số nước phát triển đã áp dụng.
Tuy nhiên, với các nước đã có loại hình giao thông công cộng phát triển, người dân có nhiều lựa chọn trong việc sử dụng dịch vụ nào là phù hợp và tốt nhất theo điều kiện hoàn cảnh của mình. Họ có thể lựa chọn theo nhu cầu, sẵn sàng bỏ phí để sử dụng theo nhu cầu hoặc đương nhiên sử dung hệ thống giao thông công công đã đáp ứng các nhu cầu tối thiểu của người dân trong việc đi lại.
Điều này ngược lại với thực trạng giao thông ở Việt Nam, là một nước đang phát triển, giao thông công cộng là trách nhiệm của nhà nước gắn liền với quyền lợi của người dân.
Do đó, trường hợp chưa xác định được nguyên nhân chính gây ùn tắc giao thông và có các giải pháp triệt để thì việc thu phí nói trên có thể nói là sự “cưỡng bức” đối với người dân, thể hiện sự bế tắc của cơ quan quản lý nhà nước và ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người dân.
Theo quy định tại Điều 23 Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: “Công dân có quyền tự do đi lại và cư trú ở trong nước, có quyền ra nước ngoài và từ nước người về nước. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định”. Ngoài ra, những quy định về việc đi lại, cư trú của công dân Việt Nam và người nước ngoài ở Việt Nam cũng được quy định tại Bộ luật dân sự, Luật quốc tịch, luật đầu tư, luật cư trú và các văn bản pháp luật khác có liên quan và ngày càng được bổ sung sửa đối theo hướng cởi mở, tự do đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước và cộng đồng quốc tế.
"Như vậy, có thể hiểu rằng việc tự do đi lại, tự do cư trú của mọi công dân Việt Nam ở bất cứ nơi nào trên lãnh thổ Việt Nam đều là hợp pháp và hợp hiến.
Do vậy, không thể có bất cứ quy định nào có thể hạn chế quyền tự do đi lại và cư trú của công dân trái với quy định của Hiến pháp. Đây là một trong những quyền nhân thân quan trọng được nhà nước bảo hộ, có quyền tự do đi lại đến nơi mình muốn mà không gặp cản trở từ phía người khác, loại trừ những khu vực bị nhà nước cấm như các khu quân sự, khu bảo vệ rừng phòng hộ hay những người có hành vi vi phạm pháp luật bị hạn chế đi lại theo Bản án, quyết định của Tòa án", Luật sư Trương Anh Tú nhấn mạnh.
>>> Xem thêm video: Đề xuất xây cáp treo vượt sông Hồng giảm ùn tắc giao thông
Về cơ sở pháp lý, theo luật sư Trương Anh Tú có thể thấy rằng với đề án này loại phí được thu không nằm trong qui định tại Luật phí và lệ phí có hiệu lực từ ngày 1/1/2017.
Do đó, nếu áp dụng thu loại phí này dẫn đến tình trạng loạn phí, thu phí chồng phí bởi người dân thành phố đã phải nộp rất nhiều các loại phí khác nhau.
Do đó, nội dung của đề án đã đi ngược lại các quy định nói trên và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền của người dân. Cụ thể:
Đối với các tuyến đường mới xây, người dân đã phải đóng thuế cầu đường và trong trường hợp nếu có xây các con đường mới thì người dân có quyền lựa chọn đi vào các con đường cũ nên không thể lấy lý do xe ô tô gây ùn tắc để thu phí trong khi chưa có bất cứ đánh giá khoa học nào liên quan đến việc xe ô tô là phương tiện, nguyên nhân chính để gây ùn tắc.
Nhà nước hay đại diện của chính quyền giao cho các chủ đầu tư là chủ thể quản lý cung cấp dịch vụ công cho dân với các trạm thu phí dân trở thành “độc quyền” đối với thu phí xe ô tô vào thành phố, khi đó phí trở thành thuế bắt buộc đối với người dân.
Đối với những người sử dụng ô tô, người lái xe thuê như taxi, xe tải…thì đối với việc thu phí nói trên ai sẽ chịu trách nhiệm chi trả. Nếu Doanh nghiệp phải gánh phí thì đối với lưu lượng người di chuyển vào thành phố thì cũng cần có ý kiến của các Hiệp hội xe taxi…
Trong trường hợp quyết định mức phí như thế nào là phù hợp… Người dân có quyền có tiếng nói của mình và quyền lên tiếng để đóng góp ý kiến vào Đề án để tránh.
Ở một góc độ khác, khi hệ thống giao thông công cộng của Việt Nam đã được đầy đủ và đồng bộ thì việc thu phí xe ô tô vào nội đô sẽ đẩy người dân vào thế khó trong việc di chuyển. Cần thống nhất quan điểm rằng, nghĩa vụ “giải bài toán” là trách nhiệm chính thuộc thuộc về cơ quan quản lý nên không thể đẩy cái khó về phía dân, để người dân phải chịu trách nhiệm đối với mục tiêu giảm tải giao thong, nhưng không đạt được của nhà nước.
"Do đó cần nhìn nhận thẳng thắn và trực diện vào những nguyên nhân chính gây ùn tắc đối với giao thông, để đưa ra các giải pháp phù hợp, hiệu quả nhưng không ảnh hường đến quyền tự do đi lại của người dân trong nước cũng như bạn bè quốc tế đến Việt Nam", Luật sư Trương Anh Tú nói.