Sửa Luật Thuế GTGT theo hướng 'rạch ròi' trách nhiệm cán bộ thuế và doanh nghiệp

Chiều 17/6, Quốc hội nghe tờ trình về dự án Luật Thuế giá trị gia tăng) (GTGT) (sửa đổi) và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính - Ngân sách (UB TCNS) của Quốc hội.

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, cho biết, Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) đã có những thay đổi theo đúng định hướng cải cách chính sách thuế của Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011-2020; giảm bớt thủ tục hành chính cho người nộp thuế và cơ quan thuế, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Bên cạnh đó, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần tạo sự minh bạch trong các hoạt động kinh tế, chống gian lận trong hoàn thuế thông qua khuyến khích phát triển các giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt giữa các doanh nghiệp...

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập kinh tế quốc tế, do sự biến động nhanh của kinh tế - chính trị thế giới nói chung và nền kinh tế Việt Nam nói riêng, qua triển khai thực hiện chính sách thuế GTGT cũng đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần phải sửa đổi, bổ sung.

Đề xuất thu thuế với hàng hóa xuất, nhập khẩu có giá trị nhỏ

Qua thẩm tra, UB TCNS nhất trí về sự cần thiết sửa đổi luật để giải quyết các bất cập trong thực tiễn cũng như hoàn thiện chính sách thu, phù hợp với mục tiêu đề ra trong Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030 và Kế hoạch số 81 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Về bổ sung quy định không thu thuế GTGT đối với một số loại hàng hóa nhập khẩu, dự thảo luật bổ sung quy định quà biếu, quà tặng, tài sản di chuyển, hàng biên mậu trong định mức miễn thuế nhập khẩu theo pháp luật về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.

Theo UB TCNS cho rằng, mặc dù không được quy định trong luật, song, trên thực tế, việc miễn thuế GTGT gắn với miễn thuế nhập khẩu hiện cũng được thực hiện đối với hàng hóa nhập khẩu có giá trị nhỏ dưới 1 triệu đồng gửi qua chuyển phát nhanh (theo Quyết định số 78/2010/QĐ-TTg). Với sự bùng nổ của thương mại điện tử xuyên biên giới, lượng giao dịch hàng hóa có giá trị nhỏ xuyên biên giới đã tăng gấp nhiều lần trong thời gian qua.

"Tại Việt Nam, hàng ngày có trung bình 4-5 triệu đơn hàng giá trị nhỏ được vận chuyển từ Trung Quốc về Việt Nam qua các sàn Shopee, Lazada, Tiki, TikTok… Nhiều nước đã bỏ quy định miễn thuế GTGT đối với hàng hóa nhập khẩu có giá trị nhỏ để bảo vệ nguồn thu, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu", Chủ nhiệm UB TCNS Lê Quang Mạnh dẫn chứng và đề nghị Chính phủ có chính sách phù hợp để mở rộng và bao quát các nguồn thu trong bối cảnh hạn chế về ngân sách hiện nay.

Về việc bổ sung đối tượng áp dụng thuế suất 5%, dự thảo Luật chuyển phân bón, tàu khai thác thủy sản tại vùng khơi, vùng biển, các loại máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp từ diện không chịu thuế sang nhóm hàng hóa áp dụng mức thuế suất 5%.

Ủy ban TCNS có 2 luồng ý kiến: Một luồng ý kiến đồng tình với nội dung của dự thảo Luật để giải quyết vướng mắc, bất cập kéo dài của chính sách thuế GTGT hiện hành đối với các ngành sản xuất trong nước về các hàng hóa này; Một luồng ý kiến không tán thành với đề xuất của Chính phủ và cho rằng, việc áp dụng thuế suất 5% sẽ làm tăng chi phí đầu vào của sản xuất nông nghiệp, tăng giá thành sản phẩm, giảm tính cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trong nước.

Ủy ban TCNS đề nghị Chính phủ đánh giá kỹ và báo cáo đầy đủ hơn về tác động của việc sửa đổi chính sách này, từ góc độ tác động đối với các ngành sản xuất trong nước cũng như từ góc độ tác động đối với người nông dân.

Đánh thuế VAT với phân bón?

Chia sẻ với các băn khoăn liên quan tới việc bổ sung phân bón vào đối tượng áp dụng thuế suất 5%, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, chúng ta từng để phân bón trong nhóm ngành chịu thuế VAT. Sau đó, nhiều đại biểu cho rằng, thuế VAT sẽ làm ảnh hưởng tới giá phân bón nên đã bỏ ra khi sửa luật.

Hiện nay, chúng ta lại đứng giữa 2 lựa chọn. Tuy nhiên, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, nếu không đưa phân bón vào nhóm ngành chịu thuế VAT sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp trong nước khó khăn vì không được hoàn thuế VAT; còn nếu đưa vào có thể sẽ tác động tới giá sản phẩm.

"Rất mong Quốc hội nghiên cứu kỹ để đưa ra phương án vừa đảm bảo lợi ích đất nước vừa giúp ngành nông nghiệp phát triển bền vững", Bộ trưởng Hồ Đức Phớc bày tỏ mong muốn.

Về vấn đề miễn thuế với hàng hoá nhập khẩu có giá trị nhỏ, Bộ trưởng lý giải, năm 1973, Việt Nam đã tham gia công ước Kyoto (công ước quốc tế) về hài hoà và đơn giản thủ tục hải quan. Theo đó, chúng ta đã ban hành luật pháp quốc gia quy định về việc hàng hoá có giá trị nhỏ thì sẽ được miễn thuế.

Một số quốc gia như EU cũng đã bỏ quy định miễn thuế GTGT với lô hàng từ 22 Euro trở xuống hay Vương Quốc Anh cũng bãi bỏ quy định miễn thuế VAT với hàng hoá nhập khẩu có giá trị 133 bảng anh trở xuống. Thái Lan đã thu thuế GTGT 7% với tất cả hàng hoá nhập khẩu không kể giá trị.

Bổ sung quy định về hành vi cấm với cả cán bộ thuế và doanh nghiệp

Chia sẻ về việc bổ sung quy định về hành vi cấm đối với cơ quan thuế, hành vi của cán bộ thuế và hành vi của doanh nghiệp tại Luật Thuế GTGT (sửa đổi), Bộ trưởng cho biết, một số đại biểu cho rằng, quy định này đã có trong Luật Thuế. Tuy nhiên, cũng giống như quan điểm hình thành riêng Luật Thuế GTGT thì việc làm rõ trách nhiệm của người nộp thuế, doanh nghiệp hay cơ quan thuế, cán bộ thuế trong Luật Thuế GTGT là cần thiết, theo nguyên tắc ai làm sai người đó chịu trách nhiệm.

"Cũng giống như khi vay của kho bạc nhà nước. Nếu hồ sơ đầy đủ, hợp lệ thì cán bộ kho bạc sẽ giải ngân, ngược lại không hợp lệ thì không giải ngân. Tuy nhiên khi hồ sơ hợp lệ nhưng trong đó có hồ sơ do doanh nghiệp làm giả thì doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm, người ký hồ sơ phải chịu trách nhiệm. Trước tình trạng gian lận hoá đơn để gian lận hoàn thuế như thời gian qua, cần làm rạch ròi ai gian dối sẽ phải chịu trách nhiệm. Cán bộ thuế làm sai cũng phải chịu trách nhiệm và ngược lại, doanh nghiệp làm giả hồ sơ, làm sai thì doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm", Bộ trưởng lấy ví dụ và mong muốn UB TCNS, Đại biểu Quốc hội ủng hộ để ban hành một quy định chuẩn.

Phân cấp, uỷ quyền để công cụ thuế được điều tiết linh hoạt, hiệu quả

Đối với quy định mức doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ không chịu thuế GTGT từ 100 triệu đồng trở xuống, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đề nghị Quốc hội nên giao lại quyền điều chỉnh cho Chính phủ.

Theo Bộ trưởng, với mức trượt giá 5%, chỉ sau 5-10 năm, mức thuế trên đã trở nên lạc hậu. Vì vậy, nếu giao quyền cho Chính phủ, Chính phủ có thể điều chỉnh quy định khi có biến động cho phù hợp. "Hôm nay có thể là từ 100 triệu đồng trở xuống không chịu thuế, nhưng ngày mai có thể là 120 triệu đồng. Điều chỉnh để phù hợp với thực tế thu nhập của người dân", Bộ trưởng nói.

Chia sẻ thêm, Bộ trưởng cho biết, thuế là công cụ trực tiếp, các nước phát triển dùng công cụ thuế rất linh hoạt, gần như uỷ quyền cho Tổng thống, mà đại diện là Bộ tài chính áp thuế. Với hàng hoá nhập khẩu nào mà nhận thấy có ảnh hưởng tới sản xuất trong nước, chỉ sau 1 đêm đã có thể bị nâng thuế suất.

"Nếu phân cấp, uỷ quyền và tăng cường công tác giam sát thì công cụ điều tiết thuế sẽ linh hoạt và hiệu quả hơn", Bộ trưởng nhấn mạnh.