Quảng Nam kiến nghị Quốc hội xem xét, ban hành Luật Sâm Việt Nam

Còn nhiều vướng mắc

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Hồ Quang Bửu vừa có văn bản gửi Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh này kiến nghị, đề xuất một số chủ trương về phát triển Sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh.

Theo đó, Quảng Nam là một trong 2 địa phương (cùng với tỉnh Kon Tum) có cây đặc hữu Sâm Ngọc Linh được xem là cây quốc bảo của Việt Nam.

Căn cứ quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển Sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045, UBND tỉnh Quảng Nam đã tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện Chương trình phát triển sâm trên địa bàn và bước đầu đạt được những kết quả tích cực.

Hiện, cây Sâm Ngọc Linh đã và đang từng bước phát triển, tạo nên diện mạo mới và thu nhập ổn định cho người dân và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, việc phát triển các vùng trồng vẫn còn rất nhiều khó khăn, vướng mắc.

Cụ thể, khoản 7, khoản 8 và khoản 9, Điều 248, Luật Đất đai năm 2024 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/2024) có nội dung cho thuê môi trường rừng trong rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất để nuôi, trồng phát triển cây dược liệu.

Tuy nhiên, lại chưa có quy định về trình tự thủ tục về hồ sơ, quy định về thời gian thuê, mức giá thuê và hạn mức thuê để nuôi, trồng phát triển, thu hoạch cây dược liệu trong rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và rừng sản xuất, làm cơ sở để tổ chức triển khai thực hiện tại địa phương.

Ngoài ra, tại Nghị định số 84/2021/NĐ-CP ngày 22/9/2021 của Chính phủ, tại phụ lục Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm, Sâm Ngọc Linh (tự nhiên) thuộc nhóm IA do Cơ quan quản lý CITES cấp mã số cơ sở nuôi, trồng vì mục đích xuất khẩu.

Nhưng đến nay, chưa có văn bản hướng dẫn, quy định cụ thể để xác định thế nào là Sâm Ngọc Linh (tự nhiên) và Sâm Ngọc Linh nuôi trồng nhân tạo. Do đó, rất khó khăn trong việc tham mưu, đề xuất cấp mã số cho cơ sở nuôi, trồng đối với Sâm Ngọc Linh (tự nhiên) và triển khai phát triển sản xuất, kinh doanh, hướng đến xuất khẩu đối với Sâm Ngọc Linh nuôi trồng nhân tạo.

Cùng với đó, đến nay, chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc cấp, quản lý mã số vùng trồng cho cây Sâm Ngọc Linh và các loài cây dược liệu khác trồng trên đất Lâm nghiệp, dưới tán rừng tự nhiên.

Cũng theo UBND tỉnh Quảng Nam, việc xác định cây Sâm Ngọc Linh chủ yếu dựa vào kinh nghiệm là chính, chưa được đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, hạ tầng để kiểm định, phân định rõ ràng. Từ đó, tình trạng Sâm Ngọc Linh giả vẫn còn diễn ra thường xuyên và phức tạp ảnh hưởng đến uy tín, chất lượng cây Sâm Ngọc Linh.

Bên cạnh công tác trồng, sản xuất, việc đồng bộ các công trình về kết cấu hạ tầng giao thông thực hiện liên kết vùng Sâm chủ yếu dựa vào nguồn lực địa phương nên còn rất nhiều hạn chế; chưa đảm bảo và tương xứng với nhu cầu phát triển hàng hoá, du lịch và kêu gọi các nguồn đầu tư đủ mạnh để phát triển vùng Sâm Ngọc Linh...

Đầu tư hạ tầng thủ phủ sâm

Từ những lý do trên, UBND tỉnh đề nghị Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam có ý kiến kiến nghị Quốc hội xem xét, ban hành Luật Sâm Việt Nam.

Đồng thời, kiến nghị Chính phủ chủ trương đầu tư hạ tầng thủ phủ vùng Sâm Ngọc Linh như: nâng cấp quốc lộ 40B (đoạn huyện Bắc Trà My - giáp tỉnh Kon Tum, dài 45 km), tỉnh Quảng Nam chịu kinh phí giải phóng đền bù; dự kiến khoảng 1.500 tỷ; Đầu tư xây dựng tuyến đường chiến lược vùng Sâm Ngọc Linh (dài 60 km), dự kiến kinh phí khoảng 911 tỷ đồng.

Cùng với đó, kiến nghị Chính phủ có chủ trương kêu gọi và thu hút các tập đoàn lớn vào đầu tư phát triển Sâm tại Quảng Nam (Vingroup, TH True milk,…). Chọn 1 ngày trong năm người dân Việt Nam dùng Sâm Việt Nam (đề xuất ngày 1/8 hằng năm).

UBND tỉnh còn đề nghị Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam kiến nghị Bộ NN&PTNT sớm quan tâm hướng dẫn việc thuê dịch vụ môi trường rừng trồng Sâm Ngọc Linh và dược liệu theo Điều 248, Luật Đất đai năm 2024.

Bên cạnh đó, Quảng Nam còn mong muốn thống nhất tổ chức Lễ hội Sâm quốc gia tại Quảng Nam vào năm 2025 và triển khai chương trình phát triển du lịch Sâm Việt Nam.

Tỉnh cũng kiến nghị Bộ Y tế sớm thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển và hình thành Trung tâm công nghiệp dược liệu tại tỉnh Quảng Nam với Sâm Ngọc Linh là cây chủ lực; có cơ chế đưa sản phẩm Sâm Việt Nam vào bảo hiểm y tế…

Hiện, Quảng Nam đã quy hoạch diện tích vùng bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh là 15.567 ha (trong đó, từ độ cao 2.000 m trở lên là 2.238 ha, ở độ cao từ 1.200 - 2.000 m là 13.329 ha). Ngoài ra, tỉnh đang nghiên cứu trồng di thực Sâm Ngọc Linh ở một số địa phương khác có điều kiện tương đồng để mở rộng, phát triển diện tích trồng Sâm Ngọc Linh.

Tổng diện tích cho thuê môi trường rừng để trồng Sâm Ngọc Linh là hơn 1.428 ha (trong đó, hộ gia đình, cá nhân hơn 428 ha; tổ chức, doanh nghiệp là 1.000 ha). Qua đó, diện tích trồng cây Sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh Quảng Nam là 1.243 ha (chủ yếu tập trung tại huyện Nam Trà My).

Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh có 2 đơn vị sự nghiệp công lập nhà nước đang thực hiện chăm sóc và bảo vệ vườn Sâm giống gốc tại xã Trà Linh (huyện Nam Trà My) là Trung tâm Phát triển Sâm Ngọc Linh và Dược liệu Quảng Nam và Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp huyện Nam Trà My. Trong giai đoạn từ năm 2018 - 2020, các đơn vị đã cung ứng cho doanh nghiệp và người dân được 47.957 cây giống Sâm Ngọc Linh 1 năm tuổi. Tổng số tiền thu được từ việc cung ứng cây giống là gần 9,7 tỷ đồng.

Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam có trên 10 doanh nghiệp thu mua và chế biến Sâm Ngọc Linh. Các doanh nghiệp tập trung vào các sản phẩm chế biến từ Sâm Ngọc Linh gồm: Trà túi lọc Sâm Ngọc Linh, nước uống Sâm Ngọc Linh, mật ong Sâm Ngọc Linh, rượu Diệp linh sâm, dung dịch uống Sâm Ngọc Linh, viên ngậm Sâm Ngọc Linh... với lượng nguyên liệu tiêu thụ khoảng 50 - 60 kg/năm.

Bên cạnh đó, sản phẩm Sâm Ngọc Linh được đưa vào giới thiệu và tiêu thụ trong các phiên chợ hằng tháng tại huyện Nam Trà My với lượng Sâm củ Ngọc Linh tiêu thụ trung bình khoảng 30 kg/phiên/tháng.