Bộ Tài chính vừa ban hành Thông tư 68/2024/TT-BTC ngày 18/9 sửa đổi, bổ sung một số điều của các Thông tư quy định về giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán; bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán; hoạt động của công ty chứng khoán và công bố thông tin trên thị trường chứng khoán. Thông tư có hiệu lực thi hành từ ngày 2/11.
Cụ thể, Thông tư mới quy định, nhà đầu tư (NĐT) phải có đủ tiền khi đặt lệnh mua chứng khoán, ngoại trừ các trường hợp sau: NĐT giao dịch ký quỹ theo quy định tại Điều 9 Thông tư này; tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam (NĐTNN) mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh theo quy định tại Điều 9a Thông tư này.
Việt Nam tiến gần đến mục tiêu nâng hạng thị trường. Ảnh minh họa: PV
Như vậy, theo Thông tư 68, nhà đầu tư tổ chức nước ngoài có thể giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền ký quỹ (Non Pre-funding solution – NPS) – một trong hai nút thắt quan trọng cho tiến trình nâng hạng thị trường. Đây là một bước tiến gần hơn để thị trường chứng khoán Việt Nam đáp ứng các yêu cầu nâng hạng lên thị trường mới nổi của FTSE Russell.
Với việc nâng hạng lên thị trường mới nổi, theo ước tính sơ bộ từ các đơn vị phân tích, dòng vốn từ các quỹ ETF có thể lên đến 1,7 tỷ USD, chưa tính đến dòng vốn từ các quỹ chủ động (FTSE Russell ước tính tổng tài sản từ các quỹ chủ động gấp 5 lần so với các quỹ ETF).
Thị trường chứng khoán Việt Nam đang chứng kiến làn sóng rút ròng mạnh mẽ của khối ngoại. Tính từ đầu năm đến nay, khối ngoại đã bán ròng 62.400 tỷ đồng, vượt qua giá trị bán ròng cả năm 2021. Nút thắt Prefunding được gỡ có thể giúp thị trường chứng khoán Việt Nam thu hút khối ngoại trong bối cảnh Fed sắp giảm lãi suất, dòng tiền dịch chuyển từ những thị trường đã tăng mạnh sang thị trường tiềm năng hơn.
Tăng trách nhiệm với công ty chứng khoán
Trong trường hợp nhà đầu tư tổ chức nước ngoài không phải đảm bảo đủ 100% tiền khi giao dịch thì trách nhiệm của công ty chứng khoán (CTCK) được tăng lên để đảm bảo rủi ro.
Cụ thể, Thông tư quy định, CTCK thực hiện đánh giá rủi ro thanh toán của NĐTNN là tổ chức để xác định mức tiền phải có khi đặt lệnh mua cổ phiếu (nếu có) theo thỏa thuận giữa 2 bên.
NĐTNN là tổ chức đặt lệnh mua cổ phiếu phải có đủ tiền trên tài khoản trước thời điểm thành viên lưu ký phải chuyển tiền vào tài khoản tiền gửi của thành viên lưu ký tại ngân hàng thanh toán để thực hiện thanh toán giao dịch chứng khoán. Việc bù trừ, thanh toán giao dịch mua cổ phiếu được thực hiện theo quy định pháp luật và quy chế của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC).
Trường hợp NĐTNN là tổ chức đặt lệnh mua cổ phiếu thiếu tiền thanh toán, VSDC thực hiện chuyển nghĩa vụ thanh toán giao dịch mua cổ phiếu thiếu tiền thành nghĩa vụ của CTCK nơi NĐT đặt lệnh mua cổ phiếu (qua tài khoản tự doanh của CTCK).
“CTCK phải đảm bảo đủ tiền để thanh toán cho giao dịch theo quy định. CTCK bị xử lý vi phạm theo quy định pháp luật và quy chế của VSDC trong trường hợp không đảm bảo thực hiện nghĩa vụ quy định” – Thông tư 68 nêu rõ.
CTCK được chuyển quyền sở hữu ngoài hệ thống giao dịch chứng khoán, thanh toán giao dịch chứng khoán hoặc bán thỏa thuận trên hệ thống giao dịch chứng khoán đối với số cổ phiếu đã chuyển về tài khoản tự doanh của mình cho NĐTNN là tổ chức thiếu tiền thanh toán giao dịch mua cổ phiếu chậm nhất vào ngày giao dịch liền kề sau ngày cổ phiếu được hạch toán vào tài khoản tự doanh của CTCK, đảm bảo không làm vượt quá hạn mức tối đa về tỷ lệ sở hữu của NĐTNN theo quy định pháp luật đối với cổ phiếu đó.
Các khoản lỗ, lãi và chi phí khác phát sinh khi thực hiện giao dịch được thực hiện theo thỏa thuận giữa CTCK và NĐTNN.
Ngân hàng lưu ký nơi NĐTNN là tổ chức mở tài khoản lưu ký chứng khoán chịu trách nhiệm thanh toán giao dịch thiếu tiền và các chi phí phát sinh (nếu có) trong trường hợp xác nhận sai số dư tiền gửi của NĐTNN là tổ chức với CTCK dẫn tới thiếu tiền thanh toán giao dịch mua cổ phiếu.