Sở giao dịch Chứng khoán TP.HCM. Ảnh: Huy Ngọc.
Ngày 21/4/2024, Sở GDCK TP.HCM (HoSE) có công văn khẩn gửi các công ty chứng khoán về việc triển khai chính thức hệ thống công nghệ giao dịch mới KRX từ ngày 2/5/2024.
Trước đó, HOSE đã tiến hành thử nghiệm diễn tập hệ thống KRX với các công ty chứng khoán qua đợt 1 trong nửa đầu tháng 3 và đợt 2 từ nửa cuối tháng 3/2024.
Thông báo này sau đó được truyền bá rộng rãi, đưa tới hi vọng lớn cho cộng đồng nhà đầu tư chứng khoán. Theo giới thiệu, hệ thống KRX sẽ đáp ứng hạ tầng để áp dụng các sản phẩm, giải pháp giao dịch và thanh toán mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam như: Giao dịch trong ngày (T+0), bán khống (short selling), rút ngắn thời gian thanh toán, hợp đồng quyền chọn (option contract), áp dụng hệ thống thanh toán bù trừ trung tâm (CCP).
Sự kỳ vọng ngày càng lớn hơn, khi hệ thống đã được triển khai cách đây tới... 12 năm. Gói thầu thiết kế, cung cấp lắp đặt và chuyển giao hệ thống công nghệ thông tin được chủ đầu tư là HOSE ký với Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX) năm 2012, trị giá 600 tỷ đồng. Theo dự tính của HOSE, giai đoạn triển khai hệ thống KRX kéo dài trong khoảng 18 tháng và dự kiến đưa hệ thống chính thức hoạt động vào quý I/2015.
Tuy nhiên, trái ngược lại với kỳ vọng của chủ đầu tư, đến ngày 25/4, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) đã có công văn hỏa tốc gửi các Sở giao dịch và Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán (VSDC), không chấp thuận việc áp dụng KRX vào ngày 2/5/2024 theo tờ trình của HOSE, với lý do việc áp dụng này chưa tuân thủ quy định pháp luật.
Như vậy, kể từ khi có thông báo triển khai hệ thống KRX với thị trường chứng khoán Việt Nam, HOSE đã có 8 lần dời lịch vận hành vào những năm 2015, 2017, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023 và mới đây nhất là ngày 2/5/2024.
Những diễn biến trái ngược dồn dập giữa HoSE và cơ quan cấp trên SSC đang đặt ra dấu hỏi lớn đối với khả năng áp dụng, triển khai trên thực tế đối với hệ thống KRX.
Trao đổi với PV nhadautu.vn, đại diện nhiều công ty chứng khoán bày tỏ nghi ngại đối với việc áp dụng chính thức hệ thống KRX. "Quá trình kiểm thử vẫn còn nhiều lỗi, và không có gì đảm bảo sẽ không xảy ra lỗi nghiệm trọng, thậm chí mất dữ liệu nếu vận hành chính thức", một nguồn tin cho hay, nhấn mạnh thêm họ đã dành ra nhiều nguồn lực, thời gian trong các đợt kiểm thử hệ thống KRX vừa qua.
Tại công văn hoả tốc "phanh" việc áp dụng KRX, SSC đã hé lộ tình trạng không mấy lạc quan của hệ thống KRX, đó là:
- HoSE chưa có báo cáo Bộ Tài chính, Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) và chưa có ý kiến của các đơn vị thụ hưởng (HNX, VSDC) về việc áp dụng KRX.
- Chưa có biên bản nghiệm thu tổng thể giữa chủ đầu tư, nhà thầu và các đơn vị thụ hưởng.
- Chưa thể hiện hệ thống KRX đã được đơn vị chủ quản phê duyệt cấp độ an toàn thông tin (cấp độ 4) theo quy định.
Sau 12 năm triển khai, hệ thống KRX vẫn "nằm trên giấy", với giá trị sử dụng vẫn còn bỏ ngỏ, dẫn tới nhiều băn khoăn của giới đầu tư:
Thứ nhất, hệ thống KRX có áp dụng được không? Sau hơn một thập kỷ, hệ thống này có còn hiện đại, phù hợp và đáp ứng được các yêu cầu của TTCK Việt Nam trong tương lai hay không?
Thứ hai, trong trường hợp không áp dụng được hay việc áp dụng có thể dẫn tới nhiều hệ luỵ, có chăng cần sớm tìm kiếm các phương án khác, đặt hàng các nhà cung cấp khác, có thể trong hay ngoài nước?
Còn nhớ để giải quyết sự cố nghẽn lệnh vào đầu năm 2021, một tập đoàn công nghệ trong nước chỉ mất hơn 3 tháng để sửa đổi hệ thống giao dịch HNX áp dụng sang HoSE, nâng công suất giao dịch từ 1 triệu lệnh/ ngày lên 3-5 triệu lệnh/ ngày. Hệ thống này tới nay vẫn vận hành ổn định.
Trên thực tế, việc liên tục "delay" triển khai KRX đang khiến thị trường chứng khoán Việt Nam rất "mất điểm" trong mắt giới đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài, các quỹ ngoại. Họ cũng không nhận được những thông tin chính thức về "deadline" cụ thể áp dụng KRX, hay các phương án nếu không áp dụng hệ thống này.
Nâng hạng thị trường chứng khoán cần KRX?
Nhiều thông tin trên thị trường hiện nay gắn việc áp dụng hệ thống KRX với nâng hạng thị trường chứng khoán.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia trong lĩnh vực chứng khoán, hệ thống giao dịch KRX cũng như các hệ thống công nghệ thông tin khác, chỉ là hệ thống giao dịch đơn thuần mang tính kỹ thuật, còn việc thị trường có được nâng hạng hay không liên quan tới chính sách pháp luật của Nhà nước.
Dù có nhiều khác biệt, song nhìn chung cả hai tổ chức xếp hạng quốc tế lớn là FTSE Russell và MSCI đều chỉ ra những thiếu sót lớn của Việt Nam là ký quỹ trước giao dịch (Prefunding) và giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài (trần "room" ngoại), ngoài ra còn có công bố thông tin bằng tiếng Anh và minh bạch công bố thông tin.
Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm và đã nhiều lần chỉ đạo gấp rút tháo gỡ những nút thắt này để sớm nâng hạng thành công thị trường chứng khoán. Việc này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ và mạnh mẽ từ nhiều bộ, ngành.