Bước về nhà lập tức được cân bằng
Mái tóc cắt ngắn cá tính, đôi mắt sáng, giọng nói đầy nhiệt thành, GS.TS Vũ Thị Thu Hà, đem tới cảm giác về một người thật giàu năng lượng, cảm hứng. Và cho dù chị tự nhận là rất nam tính, thì mọi người lại thấy ẩn chứa trong ánh mắt, chia sẻ của chị rất nhiều dịu dàng nữ tính.
Chia sẻ với PV Tri thức & Cuộc sống, GS.TS Vũ Thị Thu Hà, Phó Viện trưởng Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam, Giám đốc Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ lọc, hóa dầu - Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam cho biết, từ nhỏ chị đã có tình yêu với khoa học công nghệ. Và tình yêu này khởi nguồn từ hoàn cảnh.
 |
| GS.TS Vũ Thị Thu Hà, Phó Viện trưởng Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam. Ảnh: Nhân vật cung cấp. |
Bố chị là bộ đội, xa gia đình, ở nhà chỉ có 3 mẹ con. Vắng đàn ông trong nhà, từ năm lớp 8, chị đã đảm đương công việc của nam giới. Chị thay sửa chữa, lắp đặt đường dây điện trong nhà. Chị cứ tự học bằng cách nhìn và quan sát người khác làm thế nào rồi tự mình làm theo. Mày mò mãi rồi cũng làm được.
Cho đến bây giờ, mẹ chị vẫn còn nhớ hình ảnh chị ngòi sửa xe với chiếc quần sooc như con trai.
Lên cấp 2, chị học lớp chuyên Toán của huyện, phải xa nhà. Chị phải tự lập trong cuộc sống của mình, và tiếp tục những công việc vốn thường chỉ dành cho phái mạnh.
Mỗi khi xe thủng săm, chị luôn tự vá. Thậm chí, chị còn nhận vá săm luôn cho bạn bè.
Thật không ngờ, chính từ những việc tưởng như chỉ là do “hoàn cảnh xô đẩy” nhất thời đó đã đưa chị đến với khoa học, và sau này, trở thành niềm đam mê lớn lao của cuộc đời chị.
Học hết cấp 3, chị chọn theo học ngành Hóa của Trường ĐH Bách khoa Hà Nội – một môi trường giúp chị theo đuổi được sở thích về khoa học công nghệ. Dù lúc đó, với nhiều người, con gái học Bách khoa có gì đó nam tính, mạnh mẽ. Và sự thực, chị cũng là “bông hồng” hiếm hoi trong lớp.
GS.TS Vũ Thị Thu Hà chia sẻ, chị không thấy có sự khác biệt nam nữ trong nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, phụ nữ làm khoa học sẽ rất vất vả, khó khăn, đặc biệt nếu không có sự ủng hộ từ phía gia đình. Lý do là vì, để có được thành công, thì thời gian dành cho công việc rất nhiều.
“Với ngành khoa học công nghệ, để có được sự thành công, ngoài niềm đam mê, năng lực thì phải bỏ công sức, thời gian. Điều này rất quan trọng. Chứ với ngành này, nói dành rất ít thời gian nhưng vẫn thành công thì có lẽ rất khó”, chị Hà chia sẻ.
Tuy nhiên, điều đó đồng nghĩa với quỹ thời gian dành cho gia đình vơi đi và có những hy sinh. Khi sinh con thứ hai, chị Hà lao vào công việc sau đúng 5 ngày nghỉ trong bệnh viện. Con chưa đầy 1 tháng tuổi, chị cho con vào giỏ xách đi thuyết trình trong chuyến đi công tác Pháp.
Có những giai đoạn suốt 3 năm liền, ngày làm việc của chị kết thúc vào lúc 22 giờ. Rất nhiều những khó khăn, vất vả không kể xiết.
May mắn, chị đã nhận được sự ủng hộ, động viên, đồng hành từ phía gia đình. “Ngay khi rời khỏi công việc, về với gia đình, tôi được cân bằng ngay lập tức. Đặc biệt là khi mình gặp những khó khăn trong công việc, đôi khi gặp thất bại…gia đình luôn làm mình cân bằng lại. Nếu không có sự đồng hành của gia đình phụ nữ có thể cũng vẫn làm được khoa học. Tuy nhiên, tôi cho rằng, sẽ có lúc bị quá sức chịu đựng”, chị Hà nói.
Khoa học cũng giống như nghệ thuật, cần thông thoáng
GS.TS Vũ Thị Thu Hà chia sẻ, có người hỏi chị, chị nhận lại được gì cho những đam mê, chị trả lời: “Chỉ riêng sự đam mê đã là phần thưởng rồi”.
Điều chị cảm thấy vui là khoa học công nghệ ngày càng được quan tâm nhiều hơn, môi trường làm việc đang ngày càng được cải thiện, các cơ chế chính sách liên tục được cập nhật, cải tiến để phù hợp hơn sự phát triển chung của thế giới.
Tuy nhiên, điều chị trăn trở là muốn cơ chế thông thoáng hơn nữa, để các nhà khoa học được toàn tâm, toàn ý dành cho khoa học.
“Ngành khoa học cũng giống như nghệ thuật, cần có cơ chế thông thoáng. Việc đưa ra những cơ chế chặt chẽ để đảm bảo được về mặt quản lý Nhà nước, nhưng cùng với đó cần "cởi trói", giảm bớt các thủ tục, nhất là về tài chính thì sẽ phát huy được hết tinh thần đổi mới sáng tạo của các nhà khoa học”, chị Hà chia sẻ.
Từ những trăn trở đó, ở vai trò quản lý, chị Hà đã xây dựng đội ngũ khoa học công nghệ trong nhóm nghiên cứu của mình. Chị luôn đặt yếu tố con người lên trên hết, và trong khả năng, quyền hạn của mình, chị tạo điều kiện để các bạn trẻ không phải chịu những khó khăn, có được môi trường làm việc thuận tiện.
Giờ đã bước qua tuổi 50, chị tâm niệm sẽ cố gắng phát triển những gì đã ấp ủ, đã làm những năm trước đây để đem lại hiệu quả cao nhất, cống hiến cho cộng đồng.
Chị thấy hạnh phúc khi được theo đuổi niềm đam mê của mình. "Chưa bao giờ tôi cảm thấy chán, hay hối tiếc vì đã chọn khoa học công nghệ", chị nói.
GS.TS Vũ Thị Thu Hà Là tác giả của 31 bằng độc quyền sáng chế/giải pháp hữu ích, trong đó có 5 bằng độc quyền sáng chế được cấp bởi Tổ chức Sở hữu trí tuệ nước ngoài và 26 bằng độc quyền sáng chế/giải pháp hữu ích được cấp bởi Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam.
Chị được nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ; Giải thưởng Kovalevskaia cho nhà Khoa học nữ.
Chị là một trong 106 trí thức được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trao danh hiệu Trí thức khoa học và công nghệ tiêu biểu năm 2022. “Tôi rất bất ngờ khi biết được trao danh hiệu này, cảm rất vui, tự hào”, chị Hà chia sẻ.
* Bài viết nằm trong tuyến bài tuyên truyền về Lễ tôn vinh trí thức khoa học và công nghệ tiêu biểu năm 2022 (diễn ra ngày 21/05/2022) do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức.