Các binh sĩ Ukraine tại một bệnh viện quân y. Ảnh: Reuters
Oleh Hukovskyi, cựu bác sĩ 41 tuổi, đứng cạnh tấm bảng trắng trong một lớp học tạm bợ ở miền đông Ukraine và nói chuyện với một nhóm binh sĩ tham gia buổi học về cách đối phó với một "kẻ thù giấu mặt".
Các lớp học bao gồm lý thuyết cơ bản và các kỹ thuật để đối phó. Trong khi hàng chục binh sĩ sẵn sàng trả lời các câu hỏi, Hukovskyi hiểu rằng thời gian chỉ cho phép ông và nhóm hỗ trợ của mình giúp họ được đến vậy.
"Họ phải quay trở lại tiền tuyến sớm nhất có thể", Hukovskyi nói. "Bất kỳ sự can thiệp nào của chúng tôi đều nhằm ổn định tâm lý của các binh sĩ ở một mức độ nào đó. Và đó là tất cả những gì chúng tôi làm được. Sẽ không có sự hồi phục hoàn toàn. Điều kiện làm việc của chúng tôi không cho phép để có được sự hồi phục đó".
Hukovskyi là một trong hàng trăm chuyên gia và tình nguyện viên trên khắp Ukraine điều trị các vấn đề về sức khỏe tâm thần do căng thẳng trong chiến đấu gây ra cho binh sĩ. Hãng Reuters gọi đây là "kẻ thù giấu mặt" đầy thách thức với quân đội Ukraine.
Nhiều binh sĩ Ukraine tham gia với tư cách tình nguyện viên. Điều đó có nghĩa là họ có rất ít sự chuẩn bị để sẵn sàng bước vào các trận đánh khốc liệt dưới hỏa lực dữ dội của pháo binh, súng cối và máy bay không người lái (UAV) của Nga.
"Ukraine có một đội quân gồm các công dân được huy động mà mới hôm qua thôi họ vẫn là giáo viên, nghệ sĩ, nhà thơ, chuyên gia công nghệ thông tin hay công nhân", Dana Vynohradova, phó chỉ huy lữ đoàn phụ trách hỗ trợ tinh thần và tâm lý cho binh sĩ, nói. "Chúng tôi không có khả năng thực hiện huấn luyện tâm lý toàn diện cho các chuyên gia quân sự nên quân đội đang cố gắng tuyển thêm những người hỗ trợ tâm lý cho binh sĩ".
Quân đội Ukraine từ chối trả lời các câu hỏi về quy mô của đợt tuyển quân và bao nhiêu binh sĩ đã được điều trị tâm lý kể từ khi xung đột nổ ra. Những chi tiết như vậy được coi là bí mật quân sự.
Tuy nhiên, Reuters đã phỏng vấn 13 người tham gia hỗ trợ quân đội Ukraine và 4 binh sĩ đang được điều trị tâm lý (cả ngắn hạn và dài hạn).
Họ nói về sự mệt mỏi, căng thẳng, lo lắng, sợ hãi và tội lỗi nhưng ý thức được việc cần sớm quay trở lại tiền tuyến.
Ác mộng và nỗi ám ảnh
Tiền tuyến khốc liệt khiến nhiều binh sĩ Ukraine bị sốc. Ảnh: AP
Cựu bác sĩ Hukovskyi cho biết, binh sĩ Ukraine không được luân chuyển thường xuyên. Khi xung đột kéo dài và hệ thống phòng thủ của Nga không bị xuyên thủng, áp lực ngày càng tăng với Kiev trong việc tuyển thêm quân mà không làm kiệt quệ nền kinh tế vốn khó khăn vì xung đột.
"Hơn 40 ngày là một khoảng thời gian quan trọng để các binh sĩ có thể ở lại và có cơ hội giữ được tinh thần khỏe mạnh", ông Hukovskyi nói. "Nhưng họ đang ở trong hoàn cảnh có thể bị điều động đi chiến đấu rất lâu, khiến họ phải chịu thêm nhiều chấn động, mệt mỏi trong chiến đấu".
Tham dự lớp học của ông Hukovskyi vào tháng trước có binh sĩ "DJ", cựu công nhân 50 tuổi đến từ miền trung Ukraine. "Tôi thường gặp những cơn ác mộng. Chúng khiến tôi kiệt sức. Khi có thời gian nghỉ ngơi, tôi không dám chợp mắt", binh sĩ DJ chia sẻ.
Cựu công nhân Ukraine cho biết, ông chưa chuẩn bị kỹ cho sự khốc liệt của cuộc xung đột. "Tâm lý của tôi không thể chịu đựng mãi", ông DJ nói và cho biết thêm rằng vị trí ông đóng quân ở mặt trận Lyman phải hứng chịu hỏa lực của Nga "24/7". Giống nhiều binh sĩ khác, ông DJ bị chứng rối loạn căng thẳng hậu chấn thương (PTSD).
Serhii Rostikov, trưởng nhóm kiểm soát căng thẳng của Lữ đoàn cơ giới số 21, cho biết, các binh sĩ sẽ tự quyết định xem có nên tới gặp bác sĩ hỗ trợ tâm lý hay không. Trong khi đó, một số chuyên gia nói rằng chỉ khi chỉ huy đơn vị khuyến nghị thì binh sĩ mới được hỗ trợ tâm lý.
"Sau khi bị pháo kích, tôi bắt đầu sợ phải quay lại vị trí chiến đấu", Dmytro, binh sĩ thuộc Lữ đoàn cơ giới số 21 của Ukraine, nói. "Tôi đã liên hệ với Rostikov để được giúp đỡ. Sau một thời gian điều trị, tôi không còn sợ hãi và có thể quay trở lại tiền tuyến. Tôi nghĩ, các binh sĩ cần được hỗ trợ tâm lý vì họ phải chịu đựng quá nhiều căng thẳng.