Ngày 21/9, Bộ Công Thương đã công bố Quyết định 2171/QĐ-BCT, bắt đầu điều tra về khả năng lẩn tránh thuế chống bán phá giá hiện hành đối với đường Thái Lan khi đường Thái Lan có thể được nhập khẩu vào Việt Nam qua các nước ASEAN thứ ba như Campuchia, Lào, Myanmar, Malaysia và Indonesia.
Trước đó hồi tháng 6/2021, Bộ Công Thương đã áp thuế chống bán phá giá chính thức là 47,6% đối với giá đường (cả đường tinh luyện và đường thô) nhập khẩu từ Thái Lan trong thời hạn 5 năm.
Số liệu nhập khẩu của cơ quan hải quan cho thấy lượng nhập khẩu đường được khai báo là có xuất xứ từ 5 nước ASEAN nói trên (từ tháng 10/2020 đến tháng 6/2021) đã tăng mạnh so với giai đoạn 9 tháng trước đó. Cụ thể lượng nhập khẩu tăng từ 107.600 tấn lên 527.200 tấn. Trong khi đó, lượng nhập khẩu đường có xuất xứ từ Thái Lan vào Việt Nam đã giảm gần 38%, từ 955.500 tấn xuống còn 595.000 tấn.
Cuộc điều tra mới này và các biện pháp hạn chế bổ sung tiềm năng đối với nhập khẩu đường từ 5 quốc gia này cho thấy mức độ bảo vệ của Chính phủ đối với các nhà sản xuất đường trong nước trước sự cạnh tranh gay gắt về giá từ đường Thái Lan.
Tuy nhiên, theo VCSC, rủi ro vẫn hiện hữu khi đường nhập lậu có thể quay trở lại - tương tự như trước năm 2020 khi Việt Nam duy trì hệ thống kim ngạch nhập khẩu để bảo vệ ngành đường trong nước. Năm 2019, đường nhập lậu từ Thái Lan chiếm khoảng 40% tổng lượng đường tiêu thụ của Việt Nam, dựa trên số liệu của Hiệp hội Mía đường Việt Nam.
Giá đường có thể tăng đến năm 2022
Về giá đường, giá đường trắng trong nước đã tăng 41% so với đầu năm. Do đó, trong số các công ty sản xuất đường trong nước, Đường Quảng Ngãi (QNS) và Mía đường Sơn La (SLS) đạt biên lợi nhuận gộp tăng đáng kể trong 6 tháng 2021, trong khi Thành Thành Công Biên Hoà (SBT) và Mía đường Lam Sơn (LSS) có những thay đổi nhỏ.
Sự khác biệt là do hoạt động kinh doanh đường thương mại của SBT và LSS, hai công ty hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh đường thương mại trong năm trước.
Theo SSI, giá đường có thể tiếp tục tăng cho tới năm 2022, do dự kiến thế giới thiếu hụt 3,8 triệu tấn trong niên vụ 2021-2022 (Niên vụ 2020- 2021 thiếu hụt 3,1 triệu tấn).
Trong khi sản lượng đường của Thái Lan có thể phục hồi mạnh mẽ so với mức đáy của năm trước (tăng khoảng 30% so với cùng kỳ) do điều kiện thời tiết thuận lợi, sản lượng của Brazil suy giảm cùng với nhu cầu phục hồi có thể tiếp tục làm giảm lượng tồn kho trên toàn cầu.
Ngoài ra, giá đường trong nước của Việt Nam đã tiệm cận với giá đường khu vực, vượt giá đường Thái Lan 10% nhưng vẫn thấp hơn các nước khác khoảng 7% -19%.
Vào cuối năm 2020, giá đường của Việt Nam thấp hơn giá đường khu vực khoảng 27% -39%. Trong khi tác động của thuế suất đã được phản ánh một phần vào giá đường trong nước, các cuộc điều tra về việc lẩn tránh thuế và thâm hụt toàn cầu sẽ tiếp tục thúc đẩy giá đường tăng nhanh cho đến năm 2022.
Ngành mía đường trong 5 năm qua được định giá ở mức thấp do sự cạnh tranh gay gắt từ đường Thái Lan, điều này không khuyến khích nông dân trồng mía, khiến công suất hoạt động của các nhà máy đường xuống mức thấp kỷ lục.
Tuy nhiên, định giá đã có dấu hiệu phục hồi do thuế AD&AS mang lại hy vọng tăng trưởng trong dài hạn. SSI tin rằng việc định giá lại đã và đang diễn ra và các nhà sản xuất đường có thể tận hưởng tăng trưởng trong dài hạn, khi nông dân được khích lệ trồng mía trở lại.
SBT, QNS, SLS và LSS hưởng lợi như nào?
Theo SSI, SBT sẽ có tác động trái chiều từ thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp nhưng vẫn ước tính lợi nhuận sau thuế đạt 825 tỷ đồng năm 2022, tăng mạnh 32% so cùng kỳ; còn lợi nhuận năm 2021 ước 626 tỷ đồng, tăng 72%.
QNS có vị thế tốt để đạt tăng trưởng dài hạn. SSI ước tính lợi nhuận năm 2021 của QNS đạt 1,3 nghìn tỷ đồng, tăng 26% so cùng kỳ; sang năm 2022 chỉ tiêu này tăng lên 1,7 nghìn tỷ đồng, tăng 25%.
Còn với SLS cũng tăng trưởng mạnh nhờ giá bán trung bình cao. SSI ước tính lợi nhuận sau thuế năm 2022 SLS sẽ đạt 271 tỷ đồng, tăng vọt 65% so cùng kỳ; còn năm 2021 là 164 tỷ đồng.
Với LSS, thiếu đường thương mại có thể tạm thời hạn chế tăng trưởng doanh thu, song SSI vẫn ước lợi nhuận LSS năm 2021 đạt 24 tỷ đồng, tăng gần 13% so cùng kỳ.