Đền thờ thần Vệ Nữ tuyệt đẹp ở Baiae gần Naples, miền nam Italy, đã tồn tại gần 2.000 năm trong một khu vực có hoạt động địa chất mạnh. Được xây dựng theo lệnh của Hoàng đế La Mã Hadrian vào thế kỷ thứ 2, đền thờ thần Vệ Nữ có một đại sảnh được dùng làm tòa nhà tắm nước nóng bên trong một khu phức hợp nhà tắm công cộng rộng lớn. Ảnh: Shutterstock/Lucamato.
Các nhà khoa học tại Đại học Naples Federico II đã phân tích các mẫu vật xung quanh chân đền thờ thần Vệ Nữ để khám phá nguyên nhân khiến công trình này có thể tồn tại gần 2.000 năm trong một khu vực có hoạt động địa chất mạnh. Ảnh: Geoheritage.
Nhóm nghiên cứu phát hiện người La Mã đã cố tình thêm vật liệu núi lửa vì họ biết điều đó sẽ giúp đền thờ thần Vệ Nữ kiên cố hơn. Theo tác giả nghiên cứu, Tiến sĩ Concetta Rispoli, những người thợ xây dựng của đế chế La Mã đã lựa chọn các vật liệu núi lửa khác nhau tùy thuộc vào yêu cầu về kết cấu. Ảnh: Geoheritage.
"Ngôi đền đứng vững được vì các vật liệu địa chất của nó gần giống như đá tự nhiên. Thay vì yếu đi, các vật liệu tiếp tục "kết dính" với nhau và trở nên bền chắc hơn theo thời gian", Tiến sĩ Concetta cho hay. Ảnh: Geoheritage.
Các chuyên gia cho hay đền thờ thần Vệ Nữ nằm ở Phlegraean Fields - một khu vực núi lửa bị ảnh hưởng bởi hiện tượng "bradyseism" - hiện tượng bề mặt Trái đất nhô lên và chìm xuống chậm do hoạt động núi lửa. Ảnh: Shutterstock/Stefano Tammaro.
Nhờ sử dụng vật liệu núi lửa để xây dựng, đền thờ thần Vệ Nữ trở nên kiên cố và có thể đứng sừng sững giữa đất trời cho tới ngày nay trong khi nhiều công trình xung quanh sụp đổ. Ảnh: Accurimbono / CC BY-SA 4.0.
Dù vậy, chuyển động ổn định của mặt đất đã khiến đền thờ thần Vệ Nữ bị hạ thấp khoảng 6m so với mặt đất. Ngay cả như thế, cấu trúc của công trình vẫn "rất ổn định". Ảnh: C. Rispoli et al., Geoheritage (2025); CC BY 4.0.
Tiến sĩ Concetta giải thích yếu tố quan trọng nhất giúp đền thờ thần Vệ Nữ tồn tại đến ngày nay là nhờ sử dụng vật liệu núi lửa địa phương từ cánh đồng Phlegraean. Ảnh: C. Rispoli et al., Geoheritage (2025); CC BY 4.0.
"Khi các thành phần núi lửa này được trộn với vôi, chúng sẽ kích hoạt phản ứng hóa học dần dần hình thành các khoáng chất mới bên trong vữa. Quá trình này làm cho công trình trở nên cực kỳ chắc chắn và có khả năng chống chịu được nước, độ ẩm và chuyển động của mặt đất", Tiến sĩ Concetta cho hay. Ảnh: C. Rispoli et al., Geoheritage (2025); CC BY 4.0.
Tiến sĩ Concetta cho biết thêm người La Mã đã trộn một loại tro núi lửa được gọi là pozzolana với vôi để tạo ra loại vữa đặc biệt giúp xây dựng nên những công trình lớn và vững chắc ngay cả khi núi lửa trong khu vực hoạt động mạnh. Ảnh: Stefano Tammaro/Adobe Stock.
